HACI’NIN YERİ

KURTULUŞ SAVAŞLARI

1920’de bir yandan Türk İç Harbi vuku buluyor, öte yandan Ankara harbe hazırlanıyordu.

Anadolu'nun her yanından celbedilen askerler çeşitli araçlarla, yürüyerek, trenle, kağnılarla, tek tek, öbek öbek Ankara’ya geliyor ve hemen karargahlarda silah eğitimi altına alınıyorlardı.

Ankara bu arada Ruslardan mümkün olduğu kadar silah ve cephane tedarik etmeye çalışıyordu.

Daha sonra, Ruslarla aramızda yapılan kardeşlik anlaşmasını izleyen dönemde, Kara Deniz üzerinden Türkiye’ye önemli ölçüde Rus askeri yardımı ulaşmaya başlamıştı.

Ama bu yardim yine de yeterli değildi.

Yunanlılarla yapılan savaşlarda silah ve cephane eksikliğimiz önemli bir rol oynuyordu.

Ben işte bu silah ve cephane eksikliğine dayanan bir kuram ortaya atmak istiyorum.

Anadolu’da kurtuluş savasının hazırlıkları yapılırken, İstanbul’da kurulan “Müdafaa-i Milliye Teşkilatı" Anadolu'ya silah ve malzeme göndermekle meşguldü.

Bu arada telgrafçılar ve postahane memurları Anadolu’daki milli hareketi abartıcı sahte haberleri düşmana iletmek ve onları yanıltmak ve şaşırtmakla meşguldü.

Osmanlı hükümeti buarada 10 Ağustos 1920 tarihinde, Sevres anlaşmasını imzalamıştı.

Ankara hükümetine görebu büyük bir ihanetti ve buna imza atanlar vatan haini idi.

Sevres antlaşması şiddet ve nefretle reddedildi.

Yine bu sıralardailk Yunan saldırısı başladı ve Temmuz 1920’den, Ocak 1921’e kadar 7 ay surdu.

Yunanlıların amacı Sevr antlaşmasını zorlama bahanesi altında Anadolu’yu fethetmekti.

Binlerce yıllık bu emellerini sonunda gerçekleştirebilecekleri koşullar ortaya çıkmıştı.

Anadolu insanı belki de tarihinin en zayıf bir döneminden geçmekteydi.

Türk geleneklerinin dominan olduğu bir halk idi bu çağdaş Anadolu halkı.

Savaşçı idi. Hızla organize olabiliyor ve disiplin altına girebiliyordu.

Savaşlarda ise görevini çok iyi yapabiliyordu. Bütün gereksinimleri kendilerini seven, sayan ve inanan bir komutana sahip olmaktı.

Yunanlılar önce Milne hattı denen, İzmir ve çevresindeki illeri kapsamına alan bir hattı tutuyorlardı.

Bu hat Ayvalık’tan başlıyor ve Aydın’ın güneyindeki Akmaz’a yöneliyor, oradan batı’ya uzanıp, Ege denizi yakınlarında Selçuk’ta sona eriyordu.

Bakir, Gediz, Büyükve Küçük Menderes vadilerini kapsamına alıyordu.

Yunanlılar 1919-1920 kişini güçlerini konsolide ederek ve bu arada Türk çiftçilerini ya öldürerek ya da kaçıp gitmelerini sağlayarak rahatsız ediyorlardı.

Zaten askeri güçlerin tümü Ankara’ya çekilmişti.

Geride Mehmet Efe komutanlığında küçük bir güç kalmıştı ama fazla ise yaramıyordu.

Yunanlılara olan direncin temelinde Çerkez Ethem ve diğer yerel haydut ve çeteler daha etkin bir rol oynuyorlardı.

Bu arada Nisan 19.26.1920’de yapılan San Remo konferansı Yunanlıların bütün Aydın ve çevresiile Doğu Trakya’ya yerleşmesini onaylamıştı.

Yunan saldırısı Haziran 1920’de başlayacaktı.

Türk ordularının Yunanlılara bakan Bati cephesi komutanı Ali Fuat Cebesoy idi.

Çok az askeri ve cephanesi olduğundan Yunanlıların Alaşehir, Balıkesir ve Bandırma’yı almasını önleyemedi.

Bu arada İngilizlerde Gemlik ve İzmir’i işgal etmişlerdi.

Yunanlıların bu saldırısı, 20-27 Temmuz 1920 arasında, bir hafta içinde tamamlandı.

Yunanlıların asıl amacı İstanbul’a girmekti. Müttefik güçler buna izin vermedi.

Bunun üzerine Yunanlılar Gelibolu ve Uşak’a girdi ve Aydın-İzmir-Eğridir demiryolunu tuttu.

Bu işgaller Yunanlıları tatmin etmekten uzaktı.

Ekim sonlarında Yunanlılar üçüncü saldırılarına başladılar.

Ankara Büyük Millet Meclisi bir ara paniğe bile kapıldı ve başkentin Sivas’a taşınması tartışıldı.

Bati cephesi komutanı Ali Fuat görevinden alındı ve yerine İsmet (İnönü) atandı..

Albay Refet Bele güneyi savunacaktı. İsmet’in ilk iş olarak mevcut bütün güçleri bir araya getirdi..

İsmet, Çerkez Ehem’le uğraşırken, Yunanlılar Eskişehir’den, Bursa ve Uşak’a uzanan hat üzerinden saldırıya geçtiler.

İste ne olduysa oldu ve İsmet’in kumandasındaki Türk güçleri Yunanlıları Kütahya’nın hemen kuzeyindeki İnönü nehri yakınlarında durdurdu.

Sıkı bir savaştan sonra Yunanlılar ilk yenilgilerini tattılar ve 10 Ocak 1921’de Bursa’ya doğru geri çekilmeye başladılar.

Bu Yunanlılara karsı kazanılan ilk Türk zaferi idi.

İsmet Türk ordusuna Yunanlıları kovalama emri vermedi.

Arkalarından biriki blöf saldırısında bulundu ama onları izlemedi.

Bubir hata mı idi? Yoksa İsmet ve Mustafa Kemal’in stratejik bir planı mi vardı? Varsa, bu plan ne idi?

Bazılarına göre Birinci İnönü savasında yenilen Yunan ordusunu izleyip, yok etmeme kararının nedeni Türk ordusunun asker ve cephane kıtlığı olduğudur.

Diğerleri ise Çerkez Ehem’in ve Yeşil Ordu’nun buna önemli bir engel olduğuna inanır.

Ben bu konuda birazfarklı düşünüyorum. İleride ne düşündüğümü açıklayacağım.

İKİNCİ iNÖNÜ SAVAŞI

Birinci İnönü Savaşından sonra Yunanlılar daha önce oluşturdukları Bursa ve Uşak arasındaki hatta geri çekildiler. Londra konferansının sonucunu bekledikten sonra, 23 Mart1921’de tekrar saldırıya geçerek Adapazarı ve Afyon Karahisar’ı işgal ettiler. Yine İsmet (İnönü) güçlerini İnönü nehri boyunca yerleştirdi ve Yunanlılarla burada karsılaştı. İkinci İnönü savası 27 Mart 1921’den 1 Nisan 1921’e kadar 6 gün sürdü. Çarpışmalar daha yoğun ve kanlı idi. Yunanlılar bu keresinde Türkleri yenmek istiyorlardı. İnönü nehrinin gerisine püskürtülmelerine rağmen Yunanlılar direndiler ve saldırıya geçmek istediler ama basarili olamadılar. 6 Nisan’ı 7 Nisan’a bağlayan gece durumun umutsuzluğunu görüp, geri çekilme kararıaldılar. Türkler Bati Cepheleri Komutanı İsmet kumandasında Yunanlılara karsı küçük bir zafer daha kazanmışlardı. Ama nedense Türkler Yunanlıları bu keresinde de izlemek istemediler. Ellerinde yeterince asker ve malzeme yoktu.

Türkler ne düşünüyordu? Amaçları ne idi? Yunanlılara neden dinlenmek ve kendilerini toplamak olanağı veriliyordu?

Yalnız cephane eksikliğinden dolayı mı böyle bir strateji izliyorlardı?

BİRİNCİ VE İKİNCİ İNÖNÜ SAVAŞLARININ ÖNEMİ

İkinci İnönü Savası Türklere oldukça pahalıya malolmuştu.

İlk İnönü Savaşında Türklerin kaybı Yunanlılardan çok daha azdı. 95 Türk askeri olmuş, 183’ü yaralanmıştı.

Yunanlıların binleri bulan ölüleri vardı.

İkinci İnönü Savasında ise İsmet Paşa’nın komutasındaki batı kanadında 5000’in üstünde ölü vardı.

Rafet’in kumandasındaki güney kanadında ise ölü sayısı sadece 400 idi.

Turkler taktik hatası mı yapıyorlardı? İkinci İnönü Savasının bilançosu neden bu kadar büyüktü?

Ayrıca Mustafa Kemal İsmet Paşa’ya İkinci İnönü Savaşında geri çekilmesini bile tavsiye etmişti.

Savaşın sonlarına doğru Yunanlılar birden geri çekilmeyi yeğlemişlerdi.

Karsılarındaki Türk kuvvetlerinin kendilerinden daha güçlü olduğu izlenimini almışlardı. Oysa yanılıyorlardı.

Yunanlıların asker sayısı 37 bin, Turklerin ise 35 bin idi.

Ama silah ve cephane yönünden Yunanlıların büyük avantajı vardı.

Özellikle Yunanlılar makineli tüfek ve motorize taşıyıcılar yönünden çok avantajlı idiler.

Ruslar ve Fransızlar, Türklerin bu savaşları eninde sonunda kazanacaklarını tahmin ediyorlardı.

Ancak Türkler güçlerini ve kazanabileceklerini demonstre etmek zorundaydılar. Yoksa Ruslardan silah ve cephane temin edemezlerdi.

Ruslar Türklere yardım etmek istiyorlardı ama daha önce bu yardımın boş yere gitmemesi için Türklerden delil bekliyorlardı.

Bence bu nedenlerden dolayı, Birinci ve İkinci İnönü savaşları birer gösteri savasıdır.

Ruslara Türklerin Yunanlıları yenebileceği bu savaşlarda demonstre edilmiştir.

Bunun üzerinde Rus’lardan Türkiye’nin ekonomik gelişmesi ve ordusuna dağıtması için 10 milyon altın ruble, en azından 45 bin tüfek, 300 makineli tüfek ve yüz civarında ağır arazi topu ve onlara uygun cephane yardımı alınmıştır.

İkinci İnönü Savaşısırasında Albay İsmet, Tuğgenerallik rütbesine yükseltilmiş, Paşa olmuştur.

İkinci İnönü Savaşı Türkler arasında çok eleştirilmiştir.

Kayıpların çok olmasını kritik bir zamanda kabul etmek zordur.

Ama önemli olan Türklerin kaybı değildir. Düşmanın kaybıdır.

Düşman bu savaşlar sırasında yıpratılmıştır.

Bu ilk ve bilinen bir stratejidir.

Bana göre ikinci strateji ise, bütün dünyaya Türklerin bu hallerinde bile savaşlardan başarı ile çıkabileceklerini demonstre etmektir.

Nitekim bunda son derece başarılı olunmuştur. Bu arada yapılan Londra kongresinde, Ankara hükümetilehine bazı gelişmelerin olduğunu ileri sürebiliriz.

Fransa, İngiltere ve Yunanistan, defakto olarak Ankara hükümeti ile pazarlık yapmak durumu ile karsı karsıya kalmışlardır.

Bu arada skandal meraklısı, yalancılığı ve aşağılık davranışları ile tanınan Başbakan Lloyd George tarafından, Mustafa Kemal'in temsilcisi Bekir Sami'nin oğlancı olduğu ve Mustafa Kemal'in artik kadınlara değil, oğlanlara ilgi duyduğu yalanı yayılmıştır.

Lloyd George'un bu tür yalanları ünlüdür. Amacı, kral Besinci George'u şoke etmektir.

Nitekim bunda başarılı olmuştur. Londra konferansında Bekir Sami Bey'e Türk ve İngiliz mapusları karşılıklı değiştirmek teklif edilmiş, Ankara hükümeti ise bunu, Türklerin savaş suçu işlemedikleri görüsünü savunduğundan dolayı, reddetmiştir..

Görüldüğü üzere İngilizler, başbakanlarından tutun, krallarına ve en küçük rütbeli askerlerine kadar dünyada mevcut en ahlaksız ve aşağılık bir millettir.

Onların kötülüklerini yazmakla bitiremem. Ama su anda konumuz çok farklı..

Evet, ne diyorduk. Birinci ve İkinci İnönü savaşlarından amaç, dünya’ya Türklerin en sefil dönemlerinde bile Yunanlıları yenebileceğini kanıtlamak ve Ruslardan silah ve cephane yardımı koparmaktır.

Mustafa Kemal'in Türkiye’de komünist partisinin kurulmasına on ayak olmasının nedeni de bu yardımı alabilmektir.

Bu yardım olmadan Yunanlıları yenmek yine mümkün olurdu ama çok daha fazla can kaybına yol açardı..

Peki, neden Yunanlıların Ankara yakınlarına kadar ilerlemesine izin verilmiştir?

BİR MAYMUN, YUNANLILARIN GELECEĞİNİ DEĞİŞTİRİYOR

Sevres antlaşmasını Ankara hükümetinin şiddetle reddettiğine değinmiştik.

Daha sonra Yunanlılar için şanssız bir gün yaşanmıştır.

14 Kasım 1920’de, Sevres antlaşmasının imzalanmasından 3 ay sonra, Eleftheirios Venizelos hükümeti düşmüştür...

Seçimleri kaybettiği için...

Secime gitmenin nedeni, Yunan Kralı Aleksandır’ın ölmesiydi.

Kral Atina’nın banliyösünde bulunan sarayındaki bahçede bir maymun tarafından ısırılmış ve gelişen komplikasyonlardan olmuştu.

Maymunun akıbeti ise bilinmemektedir.

İnsanlar gibi, maymunların da ağzı çok kirlidir ve maymun ısırığı çok dikkatli bir şekilde tedavi edilmelidir.

Antibiyotiklerin olmadığı bir zamanda Kralı kurtarmak mümkün olamamıştır…

Bu ani olum üzerinde 5 Aralıkta yapılan referandumla Kral Aleksandır’ın babası Konstantin’in tekrar tahta geçmesine karar verilmiştir.

Konstantin, Alman Kayzeri Wilhelm’in kayın biraderidir. Aslında Konstantin’in tahtta olması gerekmektedir.

Birinci Dünya savasında Konstantin Yunan kralı idi ve memleketini harbe sokmamakta çok başarılı olmuştu.

Bunu hazmedemeyen müttefikler onu 1917 yılında devirmişlerdi...

Simdi ise Turk’lere karsı Konstantin’i destekliyorlardı. Hatta ona mali yardım teklifinde bile bulunmuşlardı.

İngiliz Başbakanı ahlaksız pislik Lloyd George’a Gore, yörede daha büyük ve daha güçlü bir Yunanistan İngiliz çıkarları için daha uygundu.

Konstantin geri dönünce ilk is olarak Yunan ordusunu 1917-1920 yılları arasında Venizelos’un atadığı subay ve kumandanlardan temizlemek olmuştur.

Venizelos gider gitmez, onun en güçlü askeri rakiplerinden biri olduğu için hapse atılmış olan Anastasio Papoulas Girit’teki hapishaneden çıkarılmış ve Anadolu’daki Yunan ordularının basına Kumandan olarak atanmıştır…

Elbette devam edecek... Daha yeni başladık.

TÜRKLER NE DÜŞÜNÜYOR?

İkinci İnönü Zaferi İstanbul’da büyük bir coşku ile kutlanmıştır.

Sultan bile Türklerin bu zaferinden dolayı şehitlerin ardından dua etmiş ve Kızılay’a Anadolu’ya gönderilmek üzere bağışta bulunmuştur.

İkinci İnönü Savası Batı cephesine geçici bir barış ve sükunet getirmiştir.

Ancak bu asude aylar fazla sürmemiştir.

Yunanlılar bu harbi mutlaka kazanmak istemektedirler. Böylece megaca idea’larını gerçekleştirecek, Anadolu’ya hakim olacaklardır.

Bu arada Londra konferansı yapılmış ve sonuçta hiçbir konuda anlaşmanın mümkün olmadığı gerçeği üzerinde birleşilmiştir.

Bu arada 12 Haziran 1921’de Yunan Kralı Konstantin İzmir’e gelmiş ve Yunan Anadolu orduları komutanı General Papoulas’la birlikte Anadolu’yu fethetmenin planlarını yapmaya başlamışlardır.

Konstantin gemisini İzmir limanında değil, Haçlıların yüzlerce yıl önce İzmir’e ayak bastıkları yerde demirlemiştir.

Yeni celplerle güçlendirilen Yunan ordusundaki insan sayısı 200 bindir.

10 Temmuz 1921’de Yunan saldırısı başlamıştır.

126 bin Yunan askeri, 122 bin Türk askeri tarafından savunulan bir hatta saldırmıştır.

Yunanlıların silah ve malzeme üstünlüğü vardır.

Türklerin 160 topuna karşılık, 410 topları, Türklerin 700 makineli tüfeğine karsı 4000 makineli tüfekleri, Türklerin dört uçağına karsı 20 uçakları vardır. Aslında bu savaşlarda uçakların hemen hiçbir rolü olmamıştır.

İlginç olarak, Türk süvarileri Ankara yakınlarında yaptıkları ani akınlarla oldukça başarılı olmuşlardır.

Bu konuya ilerde değineceğim.

Yunanlıların ana gücü güneyden Kütahya’ya saldırmıştır.

Amaç, Afyonkarahisar’la Kütahya arasındaki demir yolunu kesmektir.

Daha sonra kuzeye yönelip, Türk kumanda merkezinin olduğu Eskişehir’i kuşatmaktır.

Bu saldırı sırasında nedense İsmet Pasa yavaş ve bazılarına göre de hatalı davranmıştır.

Daha sonra yapılan soruşturma bazı kumandanların İsmet Paşa’nın emirlerini ciddiye almadığını göstermiştir.

17 Temmuz’da Kütahya duşmuş ve Yunanlılar Eskişehir’e doğru ilerlemeye başlamışlardır.

Kütahya’nın düştüğü gün Mustafa Kemal İsmet Paşa’ya bir telgraf çekmiş ve buluşma teklif etmiştir.

Ertesi gün sabahın besinde Eskişehir’de iki eski dost ve asker bir araya gelerek konuyu tartışmışlardır.

Bu toplantıda ne konuşulduğu ve neye karar verildiği kesin olarak bilinmemektedir.

Ama Yunanlılara karsı sahte bir Turk karsı saldırısının yapılması kararlaştırılmış olabilir.

19 Temmuzda Türkler Eskişehir’i boşaltmışlar ve 21 Temmuzda ise Yunanlılara karsı saldırıya geçmişlerdir.

Ancak bu ciddi bir saldırı değildir. Saldırı yapılmış ve Mustafa Kemal tarafından başarılı olunmazsa, hemen geri çekilinmesi tavsiye edilmiştir.

Amaçlardan biri güneyden gelen düşman kuvvetlerini yavaşlatmaktır.

Diğeri ne olabilir? Türkler ne düşünmektedirler? Nasıl bir strateji planlamışlardır?

Bence Türkler Yunanlılarla henüz ciddi ve sonucu kesin olabilecek bir çarpışmaya girmek istememektedirler.

Çarpışmalar Yunan ikmal hatlarına çok yakindir. Yunanlılara her turlu silah, cephane ve yiyecek kolaylıkla ulaşabilmektedir.

Turk süvarilerinin düşman hattının arkasına sarkmasına olanak yoktur.

Düşmanı biraz daha içeri çekerek ikmal yolunu uzatmak ve düşmanı fizik ve psikolojik olarak yıpratmak gerekmektedir.

Bu nedenlerden dolayı Türk ordusu geri çekilmelidir ve çekilmiştir de.

Bu stratejik geri çekilme yine de iyi bir şekilde organize edilememiştir.

Savaşta bozguna uğramadan planlı bir şekilde geri çekilmek Türklerin iyi bildiği ama yine de son derece zor bir taktiktir.

Türklerin tecrübeleri bunlarla sınırlı değildir. Yüzlerce, hatta binlerce yıllık savaş taktiği birikimleri var Türklerin. Yunanlıların bu bağlamda lafı bile olmaz. Ayrıca saldıran kuvvetlerin ülkeyi fethedebilmesi için savunanlardan en azından birkaç kere daha kuvvetli olması gerekir. Savunmak saldırıp fethetmekten daha kolaydır.

TURK'LER GERI CEKILIYOR. MUSTAFA KEMAL BASKUMANDANLIGA ATANIYOR

Yunanlilarla savasan Ismet Pasa onlari yeneceginden emindir.

Komutanlarinin cekingen oldugunu bizzat gozlemlemistir.

General Papoulas Inonu savaslarinda sebatli bir davranis sergilememistir.

Turk’lerden cekinmektedir. Belki de korkmaktadir.

Sakarya nehrinin hemen guneyi Albay Fahrettin Altay’in kumandasinda Turk suvari birlikleri tarafindan savunulmaktadir.

Eskisehir’i terkeden Turk gucleri geri cekilmektedirler. Ama bu pek duzenli bir geri cekilme degildir.

Arazi suvari saldirisi icin cok uygundur ama, Temmuz sicagindan toprak kavrulmustur.

Asker ve suvari hareketi bu durumdan etkilenmektedir.

Bu arada bazi Turk askerlerinin ordudan firar ettikleri de gozlemlenmeye baslamistir.

Ilerleyen Yunan ordusunun onunde kacmaya calisan halkin arasinda firar eden askerler de vardi.

Firar edenlerin sayisi bir sure sonra 48 bine ulasmistir.

Mustafa Kemal ordunun hizla geri cekilmesini emretmistir.

Meclis bu geri cekilmeyi bir yenilgi olarak gornya ve Mustafa Kemal’in azlini istemistir.

Meclis sorumlulari cezalandirmak istemektedir..

Fevzi Cakmak bunun uzerine “Tek sorumlu benim” demis ve meclisi biraz olsun yatistirabilmistir..

Mebuslarin bir cogu Mustafa Kemal’in baskalarini atayacagina, orduyu bizzat idare etmesini ve butun sorumlulugu ustlenmesini istemistir.

Bunun uzerine Mustafa Kemal baskomutan ilan edilmistir. Osmanli’da bu olamazdi. Cunku bas komutan Sultandi.. Ama burasi Anadolu Turk hukumeti idi..

Meclisin Mustafa Kemal’i baskomutan yapmasinin nedeni, basarisiz olursa, kolaylikla atilabilmesi idi. Buna ragmen Mustafa Kemal bu meydan okumayi kabul etmistir.

Bu arada Rus’larin ilk yardimi Zonguldak’a ulasmis ve buyuk bir nizam icinde Anadoluya kagni arabalari ile iletilmeye baslanmistir. Bunda Turk kadinlarinin da

buyuk bir hizmeti olmustur.

SAKARYA SAVASININ ON HAZIRLIKLARI YAPILIYOR

Mustafa Kemal 10 emirle Baskumandanliga basladi.

Halk orduya yardim edecekti.

Her ev bir set ic camasir, bir cift cizme, ellerinde mevcut butun giyecek, un, deri, sabun ve kandillerin yuzde 40’ini orduya tahsis edecekti.

Tasima araclari olanlar askerleri ucretsiz tasiyacaklardi. Butun silahlar, mevcut at ve arabalarin beste biri ile birlikte orduya teslim edilecekti.

12 Agustosta Mustafa Kemal askerleri teftis ederken Polatli’da attan dustu ve kaburgalarini kirdi.

Tedavi icin Ankara’ya dondu. 17 Agustosta gorevi resmen yuklendi.

Uc gun once Yunan ordusu Eskisehir’den Ankara’ya dogru ilerlemeye baslamisti.

Turk ordusunu yok etmeyi Yunanlilar Kutahya da, 28 Temmuzda planlamis ama, buyuk umutlarla baslattiklari bu maceranin dus kirikligi ile bitecegini planlarina dahil etmemislerdi.

Papoulas Kutahya’da basari ile denedigi manevrayi Ankara yakinlarinda da tekrarlamak istedi.

Ordunun bir bolumu tren raylarini izleyerek Ankara’ya dogru ilerlerken, diger iki kolu daha guneye yonelerek Turk’lerin sol kanadina saldiriya gecmeye

hazirlaniyordu.

Turk’ler Haymana platosuna yerlesmislerdi. Burasi denizden 1000 metre kadar yuksekde, cok sayida tepelerin yer aldigi bir platformdu.

Tepelerin en onenlilerini Mangal ve Cay daglari teskil ediyordu.

Turk’ler Sakarya nehri boyunca bir konum almislar ve Ilicaozu cayi boyunca da doguya, Ilica vadisine dogru yerlesmislerdi.

Yani bir birine dik yan yana iki hat olusturmuslardi.

Papoulas bir dik aci ile yanyana gelmis Turk ordusunun tam ortasina, dik aciya saldirmayi planlamisti.

Bu hatti gectikten sonra Ilica deresini de kolaylikla gececek ve Haymana-Ankara istikametine kolaylikla ilerleyecekti.

Ataturk baskumandanlik karargahini Alagoz’de kurmustu. Burasi Haymana platosuna kuzeyden bakan, Ankara ile Polatli arasinda bir yerdi.

Bu savasda Yunan’lilarin 100 bin askerine karsilik, Turk’lerin 90 bin askeri vardi.

Tabii Yunan ates gucu Turk ates gucunden cok daha fazlaydi.

Ote yandan Turk suvari birligi Yunan suvarilerinin uc kati kadardi.

Suvarilerimiz arada bir Yunan sag kanadini rahatsiz

edip duruyorlardi....

YUNAN ORDUSU YIPRANMAYA BASLIYOR...

Savasin ilk gunu Yunanlilarin zaferi ile basladi. 23 Agustosda Mangal dagi kaybedildi.

Mustafa Kemal buna cok kizmis ve sorumlulari askeri mahkemeye verecegini soylemisti.

Yunanlilar basarilarini surdurduler ve diger bazi tepeleri de almayi basardilar.

Hatta Ismet Pasa geri cekilmeyi bile teklif etti. Ama Fevzi Cakmak kuzeyden destek getirerek, hatti saglamlastirdi..

O aksam Yunan bas kumandani Papoulas, Kral Konstantin’in genc biraderi Prens Andrew ki ikinci tumenin kumandani idi, bir arada savas planlari yapiyor, sohbet ediyorlardi... Her sey cok iyi gidiyordu. Planladiklarindan daha basarili olduklarini dusunmekle mesgullerdi.

Birden Yunan ordusunun icine yildirim gibi giren Albay Fahrettin kumandasinda Turk suvarilerinin curetkarane saldirisina maruz kaldilar ve pacayi zor kurtardilar. Fahrettin kimlerle karsilastigini bilmedigi icin, saldiriyi surdurmemisti.

Elbette bir hatti savunmasi gerekecekti... Orduyu geriye dogru cekerek ne elde edebilirdi?

Mustafa Kemal bu sorularin yanitini cok sonralari verecektir.

Ilk Yunan saldirisinin ve ilerlemesinin Turk’ler icin oldukca yararli oldugunu belirtmistir, Mustafa Kemal.

Animsanacagi uzere, Turk gucleri birbirine dik iki kanat olusturmuslardi.

Yunanlilar bu kanadin ortasina saldirinca bu kanatlar birlesmis ve daha kisa bir dogru olusturmuslardi.

Aralarindaki açı yok olmustu.

Turk ordusunun olusturdugu hat daha guclu bir duruma gelmisti.

Her iki hat uzerinde dusmanla ayri ayri savasmaktansa, bir hat uzerinde savasmak cok daha kolaydi.

Bu arada Çal dagi Turk’ler ve Yunan’lilar arasinda alınıp veriliyordu.

Çal daginin Turk’ler icin cok onemli oldugu soylentileri vardi.

Yunanlilar bu soylentileri cok ciddiye almislar ve Çal dagini tutmak icin buyuk cabalar harcamislardi.

Sanki Çal daginda bir matah vardi. Nitekim Çal dagi sonunda Yunanlilarin eline gecmisti..

Bu caba sirasinda Yunanlilar buyuk kayiplar vermisler, direnclerinin son damlasini bu dagi almak icin harcamislardi.

Donanimlarini zamaninda gelmiyor ve Turk suvarileri ve topculari tarafindan surekli rahatsiz edilen askerler dinlenemiyorlardi.

Donanim yollari Albay Fahrettin’in suvarileri tarafindan tutulmustu.

Sicak yaz ayinda Anadolu platosunda oranin yerlileri olan savasci Turk’lerle savasiyorlardi.

Bu bir cilginliktan baska ne olabilirlerdi?

Anadolu'da ne ariyorlardi?

Yunan askerleri bu sorulari kendilerine sormaya baslamislardi..

SAKARYA SAVASI YEDEK SUBAY SAVASIDIR. BILANCOSU AGIRDIR.

Cal dagini aldiktan iki gun sonra Papoulas Yunan hukumetine devam etmenin gereksiz oldugu hakkindaki goruslerini bildirmisti.

Bu sirada Turk’ler sonunda karsi saldiriya baslamislar ve 8 Eylul’da Cal dagini geri almislardi. Bu dag oyunu Yunanlilarin belini kurmisti.

Turk’ler de bu arada epeyi yorulmuslardi ve askerlere dinlenmeleri icin bes gun izin verilmisti.

Bes gun sonra Yunanlilarin arkasindan ilerleyen Turk birlikleri onlarin coktan cekilmis olduklarini farketmisler ve iyi motorize olmadiklarindan peslerinde gitmenin bir yarari olmadigini anlamislardi. Yine de Turk suvarileri Yunanlilarin arkasinda hizla ilerleyerek, onlara baskinlar duzenliyorlardi.. Bu ani baskinlarin birinde, 14 Eylulde, Papoulas’in bes savas madalyasini ele gecirmisler ve Papoulas’i ellerinden kil payi kacirmislardi.. Yunan ordusunun hemen tumu Eskisehir hattina cekilmislerdi..

Bu Sakarya savasi olarak bilinir ve 21 gun surmustur. Onu 90 km ve derinligi ise 20 km olan bir cephede carpisilmistir. Turk’ler 3700 olu ve 18 bin yarali vermislerdir.

Yunanlilarin zarari da 4000 olu ve 19 bin yaralidir. Bunun yani sira Turk’lerin kaybolan ve esir olan asker sayisinin binin altinda oldugu biliniyor..

Yunanlilar ise en azindan 15 bin kayip ve esir vermislerdir. Turk ordusunda mevcut 5000 subaydan 300’u Sakarya’da sehit olmustur. Bu savas daha sonra Mustafa Kemal tarafindan yedek subaylarin savasi olarak nitelendirilmistir.

ATATURK DUSUNUYOR, PLANLAR KURUYOR

Sakarya zaferi Yunanlilara onemli bir darbe indirmisti ama, Yunanlilar henuz bunun onemini anlamamislar, yenilgiyi hazmedememislerdi..

Nasil bir kuvvetle karsi karsiya olduklarinin ve yalniz savasi degil, onurlarini ve Anadoluya ayak basma curetini gosteren ordularinin en azindan yarisini kaybetmek uzere olduklarinin bilincinde degillerdi.

Kurtulus savasi Turk’ler icin yalniz kurtulus degildi. Dusmani cezalandirmak ve uzun sure belini dogrultmasina olanak vermeyecek sekilde sindirmekti..

Nitekim Kurtulus savasinin sonuda Yunanistan buyuk bir krize girmis, sinirlarini koruyamayacak hale gelmistir.

Yine de Turk’ler misak-i milli sinirlari icinde kalmayi basarmislardir.

Bu aslinda sanildigindan cok daha zordur. Galip bir orduyu durdurmak hemen hemen imkansizdir.

Ama Mustafa Kemal bunu da basarmis ve ihtirasa kapilmadan ulkemizin simdiki sinirlari icinde kalmasini saglamistir.

Sakarya zaferinin uzerinden nerdeyse bir yil gecmisti..

Mustafa Kemal ne bekliyordu?

Meclis giderek sabirsizlanmaya baslamisti ve Mustafa Kemal’den hemen Yunanlilari son bir saldiri ile ulkeden atmasini bekliyordu.

Mustafa Kemal’e verilen yetkiler her uc ayda bir yenileniyordu. En son yenilenme Temmuz’da gerceklesmisti.

Mustafa Kemal Sakarya savasini izleyen bir yil icinde bos durmamisti.

Gorunuste Turk ordusu savasa hazirlaniyordu. Ama Turk’lerin bekleme nedeni farkli idi..

Evet, ordu giderek gucleniyordu ama, ayni zamanda ulkenin kaynaklarini harciyor, yipratiyordu.

Ulke bu kosullara daha ne kadar dayanabilirdi?

Bu bir yil icinde yapilacak o kadar cok sey vardi ki? Herseyden once Anadolu’da asayis saglanmali, isyanlar bastirilmaliydi.

Bunun icin merkezi bir ordu kuruldu ve Baskumandanligina “Sakalli” Nurettin Pasa getirildi.

10 bin kisilik bir kuvvet' olan bu ordunun kumandani Nurettin Pasa'nin sorumluluklari arasinda kuzey Anadolu'da halkı rahatsız eden hainleri de sindirmek de vardir.

Yalniz hain Turk'ler ve Yunanlilar degil, Kurt'ler ve Ermeniler de sahneye cikmislar ve Turk askerlerine saldiriyorlardi.

Nurettin Pasa guclu, hirsli, yabancilari sevmeyen ve kati bir askerdi.

Daha once Ingilizlere karsi Mezopotamyada savasmis ve Izmir valiliginde bulunmustu.

Bazi entrikalara maruz kalmis ve Yunan Archibishop'u Chrysostrom tarafindan suclanmis ve 1919 yilinda Izmir valiliginden atilmis, 1920 yilinda Anadolu milliyetcilerine katilmisti.

Nurettin Pasa cok kindar bir insandi ama, gorevini buyuk bir ciddiyetle ve acimasiz yapardi..

Ilk defa Merzifon'da bir Amerikan kolejinde oldurulen bir Turk ogretmen icin Amerika'lilara yuklenmis, sonra yoredeki Hristiyan'lari ihanetle suclamisti..

Nurettin'in merkezi ordu kumandani olarak ilk askeri operasyonu Kurt Kocgiri kabilesine karsi olmustur. Bu katliami Meclis bile kinamis ve Nurettin’i gorevden almistir.

Bu bir yil icinde Mustafa Kemal Ankara Cankaya’da Ordu Koskune yerlesmis, Laz’lardan olusan ozel korumasi esliginde dusunmek ve planlar yapmakla mesguldu...

Arada bir kendisini yabanci politikacilar, yazarlar ve gazeteciler ziyaret ederdi..

Mustafa Kemal Yunanlilara saldirmadan once yaptigi hazirliklardan Meclisde hic bahsetmiyordu.

Cunku Meclis’deki temsilciler arasinda muttefik casuslarinin ve vatan hainlerinin de oldugunu cok iyi biliyordu.

Olaganustu yetkiye sahip Mustafa Kemal Meclise gereginden fazla bilgi vermiyordu.

Ayrica bu bir yil icinde Turkiye giderek daha Musluman bir ulkeye donusmeye baslamisti.

Hristiyan’lar ya ulkeyi terketmisler, ya da oldurulmuslerdi.

Yunanlilarin Cerkezleri Turk’ler aleyhine kiskirtmalari verimsiz kalmisti.

Izmirde toplanan Cerkez kongresi butun Cerkezlere hitabedememisti.

Cerkezlerin cogu Turk ordusunda asker ve subay olarak gorev yapiyorlardi.

Cerkez’lerin Aryan irkina ait olduklari ve Bati medeniyetine katkida bulunduklari palavrasi de ise yaramamisti.

GERCEKLERIN ORTAYA CIKMA ZAMANI.....

Mustafa Kemal’in buyuk saldiriya acele etmemesinin nedenlerinin basinda Yunanlilarin moralini bozmak istemesi sayilabilir.

Bu bekleme sirasinda Yunanlilarin giderek cokmeye ve zayiflamaya basladigi soylenebilir.

Buyuk umutlarla hapisten cikartilip, Anadolu bozkirlarinda Yunan ordusunu kumanda etmeye gonderilen Papoulas, bu isi beceremeyecegini anlamis ve 25 Mayis’da istifa etmistir.

Ismet Pasa'ya iki kere yenilmesi yani sira, bir kac bin Turk suvarisine bile savas madalyalarini kaptiran ve iki kere ellerinden kil payi kurtulan Papoulas'in mucadele edecek guc ve cesareti kalmamistir.

Yerine, gecmiste fevri, duygusal, cilginca hareketleri oldugu bilinen ve ucuk akilli General George Hatzianestis atanmistir.

Yunan ön cephesini gezen Hatzianestis, Turk’lerin her hangi bir saldirisinin kolaylikla puskurtulecegine inanmaktadir.

Bu konuda o kadar kendinden emindir ki, etme eyleme demeye bile firsat birakmadan, uc alayla iki taburu askerlerini guclendirmek icin Trakya'ya gondermistir.

Amaci o askerleri Istanbul uzerine surmektir.. Buna Ingilizler itiraz etmisler ve kendisine direneceklerini soylemislerdir.

Turk ve Yunan ordulari sonunda iyice karsi karsiya gelmisler ve askerler savasin heyecanini yasamaya baslamislardir.

Yunanli’larin 225 bin askerine karsilik, Turk’lerin 208 bin askeri vardir.

Tabii Yunanlilarin savas malzemesi Turk’lerinkinden cok daha ustundur....

Ancak, Turk’lerin iki avantaji vardir.

Ilki, ellerinde mevcut agir toplarin sayisinin Yunanlilardan fazla olmasidır.

Bu onemli bir ustunluk degil gibi durmaktadir ama, savas basladiktan sonra bu gorus değişecektir.

Digeri ise Turk suvarilerinin sayi ve nitelik olarak ustunlugudur..

Kurtulus savaslarinda Turk suvarileri muthis basarili olmuslar, destanlar yazmislardir..

Yunanlilar Gemlikten baslayan ve Afyonkarahisara ulasan, oradan Menderes nehrini izleyerek Ege denizine kadar uzanan 600 km’lik bir hattin batisini isgal etmektedirler. Uc kolordudan olusan bu ordunun komutani Hatzianestis’in karargahi, Izmir limanina demirlemis bir savas gemisidir.. Hatzianestis savasi cok uzaklardan, emin bir mesafeden idare etmeye karar vermistir! Karaya ayak basarsa basina gelebileceklerden korkmaktadir.

Mustafa Kemal ise, 17 Agustosu 18’ine baglayan gece Ankara’dan bir araba ile Bati cephesine, Aksehir’de savasta kullanacagi karargahina dogru, hareket etmistir. 20 Agustosta Aksehir’e ulasmistir. Mustafa Kemal’in bu hareketi buyuk bir gizlilik icinde gerceklestirilmistir. Cankaya’da Mustafa Kemalin 21 Agustosta bir cay partisi verecegi ilan edilmis ve butun posta ofislerine sansur konmustur.. Mustafa Kemal'in cepheye gittigini kimse bilmemelidir...

25 Agustos’da Mustafa Kemal birinci ordudaki savas kumanda karargahini ziyaret etmis ve Anadolu ve dunya ile yapilan her turlu haberlesmeyi durdurmustur.

Dusmana saldirmadan once kendilerine ulasacak herhangi bir haberin etkisi altinda kalmak istememektedirler. Ayrica bir sure icin kendi vicdanlari de ile bas basa kalmalari gerekmektedir.. Bir kac saat icinde onbinlerce insanin olum-kalim karari ile birlikte, tarihi binlerce yil oteye giden iki ulkenin onuru da savas alaninda muzakere edilecektir.

26 Agustos sabahi safak vakti, Mustafa Kemal, Ismet, Fevzi ve Nurettin Pasa’lar az sonra baslayacak muhtesem solene sahitlik etmek uzere, Kocatepenin tepesinde bir yerde bir araya gelmislerdir..

YUNAN ORDULARI ARASINDAKI IRTIBAT KOPUYOR..

Ilk Turk saldirisi, agir toplarin daha cok Afyon’un guneyindeki Yunan mevzilerini bombalamasi ile baslamistir.

Amac Afyon icini ve civarini tutan Yunan guclerini diger Yunan birliklerinden ayirmak, izole etmektir.

Bu kolay bir gorev degildir.

Cunku yore oldukca dagliktir. Bu daglarin en yuksegi olan Kocatepe Turk’lerin elindedir ama, Yunanlilar da bir cok tepeye hakimdirler.

Turk’lerin Yunan birliklerine ulasmasi icin dar ve yamaclarinda Yunanlilarin yer aldigi vadilerden gecmesi gerekmektedir.

Bu tehlikeli gorevi basarmak icin, Yunan birliklerinin top atesi ile iyice yumusatilmasi gerekmektedir.

Turk’ler bu isi bir hamlede yapmayi planlamaktadirlar. Bunun icin Nurettin Pasa’nin kumandanligini yaptigi birinci orduya buyuk bir sorumluluk dusmektedir.

Birinci ordu, daha kuzeyde yer alan ve Yakup Sevki Pasa’nin kumandasindaki ikinci ordudan bazi birliklerle desteklenmistir.

Aslinda bu hareket, buyuk taaruzdan uc hafta once gerceklestirilmistir. Ayrica Fahrettin Pasa’nin suvarileri de guneyden, doguya alinmistir.

Bu arada Fahrettin’in, Pasa rutbesine yukseltildigine dikkatleri cekerim.

Kurtulus savasinda Fahrettin Pasa’nin yonettigi suvarilerin buyuk rolu olmustur.

Ikinci ordu kumandani Yakup Sevki Pasa, kendi ordusunun zayif birakildigini ve bir Yunan saldirisinin Ankara’ya dogru ilerlemesi ile sonuclanabilecegini soylemesine ragmen, savas planina sadik kalinmistir.

Turk toplarinin gucu ve dogrulugu herkesi cok memnun etmistir. Bir sure sonra Yunan toplari ates etmez olmustur.

Nedeni ise daha sonra anlasilmistir. Cunku gozlem kuleleri yerle bir olmustur. Turk'lerin uzun menzilli agir toplari Yunanlilari perisan etmistir.

Artik Turk askerlerinin ilerlemesinin zamani gelmistir. Ancak Yunanlilarin kolay pes etmeyecegi de belli olmustur.

Kocatepe civarindaki tepeler bir cok kereler el degistirmistir.

26 Agustos aksami Turk birlikleri oldukca onemli basarilar kazanmislardir ama, henuz Yunan ordusunu kiramamislardir.

Bir gun icinde Yunan ordusu cokme noktasina getirilmistir ama, cokturulememistir. Turk’ler gercekten kahramanca carpismaktadirlar.

57ci tumen hedefi olan Cigiltepe’yi zamaninda dusmandan alamamis ve bu durum Mustafa Kemal’i ofkelendirmistir.

Hemen Albay Resat’in karargahini arayan Mustafa Kemal’e Resat, kendisine yarim saat izin verilmesini ve bu sure icinde tepeyi alabilecegini soylemistir.

Bir saat sonra Resat’i tekrar arayan Mustafa Kemal’e Resat’in intihar notu okunmustur. Intihar notuna Resat, tepeyi zamaninda alamadigi icin intihar ettigini yazmistir.

Buna son derece uzulen Mustafa Kemal’in artik yapacagi hic bir sey yoktur..

27 Agustos'da durum daha da dramatik bir sekilde degismistir.

Albay Kemalettin Sami tarafindan yonetilen birinci ordunun dorduncu kolordusu, Yunan hattini gecerek, Erkmentepe’yi geri almistir.

Bu arada Fahrettin Pasa’nin suvarileri de daglarin arasindan kendilerine bir yol bularak, Yunanlilarin arkasina gecmeyi basarmislardir.

Yunan birinci kolordusunun kumandani olan General Trikopis, kendisini korumayi dusundugu Erkmentepe’yi kaybedince, acele geri cekilme karari almistir.

Yunan ordusu arkasinda onemli olcude malzeme birakarak Afyon’dan ayrilmak zorunda kalmistir.

Bu arada General Frangou’nun kumandasindaki iki birlik o kadar hizli kacmislardir ki, birinci ordu ile irtibatlarini kaybetmislerdir..

Daha kuzeyde bulunan ve General Dighenis’in kumandasindaki Yunan ikinci ordusu, General Trikopis’in yardimina gelmekte gecikmistir.

Aslinda Generak Dighensis ordusu kuzeye dogru hareket etmesine ragmen, General Trikopisle birliktedir.

Yunan ordulari arasindaki butun irtibatlar kopmustur.

Bu arada Izmir limanindaki bir gemiden Afyon civarindaki savasi idare etmeye calisan “Deli” Hatzianestis, duzenli bir geri cekilmeyi saglayacak emirler verecegine, Yunan ordusunun karsi saldiriya gecmesi icin emirler yagdirmaktadir!. Durum Yunanlilarin hesabina gercekten cok komik bir manzara arzetmeye baslamistir. Yunan ordusunu kurtaracak tedbirler alinmamaktadir. Savasin daha ikinci gunu dolmadan, Anadoludaki Yunan ordulari Turk'lerin bir darbesinde darma daginik olmuslardir.

Simdi artik parcalari teker teker toplamak, Anadolu’yu dusmandan temizlemek zamani gelmistir.

TARİHİN İLK GAZETECİSİNİN KALEMİNDEN ANKARA SAVAŞI...

1377 yılının son baharında bir Kasım günü, Kırşehir’de doğmuşum.

Babam ve annem Oğuz Türk’lerindendir. Babam ikiye ayrılan Oğuz Türk’lerinin Bozok kolunun Kayı aşiretine doğmuştur. Annem ise Üçokların Bayındır aşiretine aittir.Nasılsa ikisi Kırşehir’de tanışmış ve birbirlerini severek evlenmişler. Ben onlara doğan ilk erkek çocuğum. Her ikisinin de kökeni göçebe Yörük’tür. Yani hayvanları ile yayladan yaylaya, ovadan ovaya göç eden Türkmen Oğuzlardandırlar.

Anne tarafım İslam’ı kabul etmiştir. Baba tarafım ise şamanlık inançlarını sürdürmektedir. Ben baba tarafımının etkisi altında kalmadan, annemin çabaları ile Müslüman olarak yetiştirilmiş ve eğitilmiş bir Türkmen’im. Daha sonra 18 yaşı civarında baba tarafımın inançlarını benimseyerek İslam’ı reddettim. Şamanizm de beni sarmadı. Dinsiz ve Tanrı’sız olarak yaşamayı yeğledim. Ama bunu kimsenin bilmesini de istemedim. Arada bir camiye giderek İslam inancına sahip olduğum izlenimini vermeye devam ettim.

Yaşadığım zaman diliminde ateizm bilinmiyordu ve inançsız yaşamak toplum tarafından kabul edilmeyen bir olgu idi. İslam’ı kabul etmeyenlerin eğitimi mümkün değildi. Oysa ben öğrenmeye çok hevesli bir gençtim. Mutlaka öğrenmeli ve öğrendiklerimi diğerlerinin de bilmesi için çaba göstermeliydim. Küçük yaşlarımda iki yıl bir hocanın yanında Kur’an eğitimi gördüm. Sonra bir diğer hoca beni ve benim yaşımdaki diğer Türkmen çocuklarını zamanın çetin koşullarına hazırlanmamız için sıkı bir eğitimden geçirdi. Bu eğitimin sonunda iyi güreşen, konuşan, satranç oynayan, ok atan ve dövüşen biri olmayı başardım. Ama beni bunların hiç biri tatmin etmiyordu. Ben hep yeni şeyler öğrenmek ve onları başkalarına haber vermek istiyordum. Bu bende bir tutku olmuştu. Yaşamımı başka türlü kazanmam mümkün değildi artık.Tarihin ilk ateist gazetecisi olmayı kafama koymuştum.

Çevredeki Türkmen boyları arasında dolaşıp, bir aşiretten öğrendiklerimi, diğerlerine ileterek ve bu arada genç Türk çocuklarının eğitimine katkıda bulunarak mutlu bir yaşam sürdürüyordum. İyi bir çadırım, kilimlerim, iki at ve bir arabam, sayıları fazla olmasa da inek ve koyunlarla, tavuklarım vardı. Bir yerden diğerine göç etmek ve orada çadır kurarak yep yeni bir yaşam başlatmak, benim için bir sorun değildi. Tek eksiğim kendime henüz bir eş bulamamış olmamdı. Şu aralar onun için uğraşıyordum.

Eş  bulmak için tam yeni bir yöreye göç etmek üzereyken Timur denen bir Tatar’ın büyük bir ordu ile Anadolu’ya doğru yaklaşmakta olduğunu duydum. Bu haber beni yakından ilgilendirmiş, gazetecilik merakımı kabartmıştı. Hayvanlarımı ve eşyalarımdan çoğunu kızlarını almak için ziyaret ettiğim bir aileye bıraktım ve en sevdiğim ve güvendiğim atlarımla arabayı ve çadır gibi gerekli birkaç eşyayı alarak, Timur’un ordusunun yaklaşmakta olduğu yöne doğru yola koyuldum. Timur’la tanışmak ve niyetini öğrenmek istiyordum. Bana ulaşan kötü haberlere ve yapılan katliam rivayetlerine rağmen, kendisinden korkmuyordum. Öğrenmek ve bilmekten başka endişesi olmayan ve satranç oynamayı çok seven bir Yörüğe Timur’un kötü davranmayacağından emindim.  Hatta kimbilir? Benimle satranç bile oynayabilirdi Timur..

Okuyacağınız bu satırları Timur’un ordusunu karşılamak için Irak’a gidip, Timur’la tanıştıktan ve röportaj yaptıktan sonra, Anadolu’ya geri dönerken her akşam çadır kurup durakladığım yerlerde mum ışığı altında yazıyorum. Timur-Bayezit çatışmasını sizlere ilginç bazı ayrıntıları ile birlikte anlatacağım. Hoşunuza gideceğini umuyorum..

Bir sabah erkenden atlarımdan birini arabaya koşup, diğerini araba ile çekerek, güneye, Arap topraklarına doğru yola çıktım. 14’üncü yüzyılda yol falan yoktur diyorsanız, yanılıyorsunuz. Hemen her yerleşim yerini diğer yerleşim yerlerine bağlayan, üzerinden binlerce yıl kervanların, at ve kağnı arabalarının, orduların geçtiği sayısız yollarla dantel gibi işlenmiştir Anadolumuz. O kadar çok yol var ki hangisini alacağınızı bilmeniz çok zor. Yollarda şimdiki gibi Şam’a gidiyor, Bağdat’a gidiyor diye işaretler yok. Bütün yapacağınız sağduyunuzu kullanarak yollardan birine girmek ve her karşılaştığınız Allah’ın kuluna danışmak.. Ben de öyle yaparak, iki buçuk ay içinde Tatar’lar tarafından işgal edilmiş olan Bağdat şehri yakınlarına gelmeyi başardım. Yolda küçük gruplar halinde dolaşan Tatar askerlerine rastladı isem de, rahatsız edilmedim. Ama Bağdat’a girmekten çekindiğimi itiraf etmeliyim. Yolda karşılaştığım bir kaç Arap bana kesilen kellelerin tepeler oluşturduğunu söylemişler ve beni korkutmuşlardı. Benim iki at ve bir araba ile savaş yerine girmemin çılgınlık olduğunu düşünen olabilir ve haklıdırlar da. Bütün varlığımı ve canımı kaybetmem her an mümkündü. Ama ben kafama koymuştum bir kere.. Ne yapıp edip, Timur’la bir röportaj yapacaktım. Tarihin ilk gazetecisi değil miydim? Bu röportaj için canımı tehlikeye atmaktan çekinmiyordum.

Şehir civarında iki gün kadar bekledikten sonra bütün cesaretimi topladım ve Bağdat’a yöneldim. Bir iki karakoldan kolaylıkla geçtikten sonra şehrin iyice yakınlarında sorumluluklarını daha ciddiye alan bir grup Tatar askeri tarafından durduruldum ve sorguya çekildim. Kim olduğumu ve Bağdat’a ne için geldiğimi sordular. Söyledim. Osmanlı topraklarından geliyorum dedim. Bu ilgilerini çekti. Bayezit’den haber getiriyor olabilirdim. Ve ben gerçekten de Timur’a Bayezit hakkında bazı önemli bilgiler verebileceğimi biliyordum. Bayezit hakkında ilginç haberler duymuştum ve onları Timur’a nakledebilirdim.

Timur’la konuşmaya geldiğimi söylediğim zaman uzun uzun güldüler. Yine de alay ediyor gibi gülmüyorlardı. Benim gibi bir kıtıpyözü Timur’un huzuruna kabul etmeyeceğini düşündükleri için güldüklerini sanıyorum. Kim olduğumu ve nereden geldiğimi söyledikten sonra bana kibar davranmaya başladılar. Osmanlılar hakkında mümkün olduğu kadar çok şey bilmek istedikleri belli oluyordu. Ben de hiç bozuntuya vermedim. Onlar benden ne kadar çok yararlanabileceklerine inanırlarsa, ben o kadar emin ellerdeydim.

Önce bir çeşmenin yakınlarında kendi çadırımı kurmama izin verdiler. Atlarımı beslediler. Bir Tatar seyis onları baştan kuyruğa fırçalayıp temizledi... Bir ara yanıma gelerek onlara iyi baktığım için bana iltifat etmeyi bile ihmal etmedi. Beni üç gün orada beklettiler. Arada bir kılık kıyafetinden önemli görevliler olduğunu sandığım ilgililer tarafından ziyaret edilip sorguya çekiliyordum. İfadelerimde bir çelişki olup olmadığını araştırdıklarına eminim. Ama ben her zaman doğrudan şaşmadığım için bu sorgulamaların sonucundan hiç endişe etmedim. Timur’la röportaj yapmak isteğimden en ufak bir ödün vermedim. Kendisine Bayezit hakkında önemli haberler vereceğimi ilettim.

Üç gün sonra bu inatçılığım mükafatlandırıldı. Timur’un karşısına çıkacağımın müjdesini aldım. Ama daha önce iyice temizlenip yıkanmam ve yeni giysilerle kuşanmam gerekiyordu. Timur saray protokolünden birisi geldi ve beni Timur’la röportaja hazırladı. Timur’un huzuruna çıkınca nasıl davranılacağını çok iyi öğrendim. Bu protokolun dışına çıkmanın ölüm olduğunu çok iyi anlamıştım.

Timur’un huzurunda nasıl davranacağım, ona nasıl hitabedeceğim hakkında bir gün kadar süren bir hazırlık döneminden sonra, bir sabah Timur’un koruması olan seçme askerlerin eşliğinde otağ-ı Hümayun’a girdik. Bana çadıra girer girmez Timur’un önünde yere kapaklanmam emredilmişti. Ben daha eğilmeye bile fırsat bulamadan askerlerden biri tarafından yere doğru itildim. Daha ne olup bittiğini anlamadan enseme bir kılıcın dayandığını hissettim. Asker kafamı kesmek için Timur’dan emir bekliyordu. Yattığım yerden yan gözle, Timur’u izliyordum. Timur gözü ve eli ile askere hayır işareti yaptı ve ben şimdilik kelleyi kurtarmanın sevinci ile doğrulmaya teşebbüs ettim. Askerler kalkmama izin vermediler . Timur’dan izin bekliyorlardı. Timur lütfetti ve ayağa kalkmama izin verdi.

Boynum eğik, gözlerimi yere çevirmiş durumda Timur’a doğru birkaç adım attım. Bana Timur’la göz göze gelmemem ve onun yüzüne ancak bana hitabedince bakmam gerektiği sıkı sıkıya tenbih edilmişti. Birden sessizliği bozan derin ve kalın bir erkek sesi ile irkildim. Ses Timur’dan geliyordu. Otağ-ı hümayünde ondan başka konuşan olamazdı zaten.

Bana selamün aleyküm Osmanlı diye hitabetmişti. Ben de hemen aleyküm selam haşmetmeab diyerek başımı kaldırdım. Timur’la göz göze geldik. O anı hiç unutamam. Çekik, kara gözleri ile Timur bana bakıyor ve sanki aklımdan geçenleri yüzümden ve gözlerimden okumaya çalışıyordu. Yüzünde belli belirsiz, istihza, ilgi ve merakla karışık bir gülümseme vardı. Karşımda geniş omuzlarına kalın ve adeleli bir boyunla tutuşturulmuş geniş alınlı büyük bir başa sahip, güçlü küvvetli, açık derili, beyaz sakallı ve saçlı müthiş bir savaşçı duruyor, gözleri ile uzaktan beni süzüyordu.

Aylardır planladığım ve fantazisini kurduğum röportajın ilk yarısını başarı ile tamamlamanın verdiği coşku ile sarhoş gibiydim. Timur tarafından kabul ve hitabedilmiştim. Bundan daha büyük bir onura sahip olamazdım. Aslında röportaja otağ-ı hümayünün kapısından girer girmez başlamış sayılırdım.

Timur başka şey söylemeden, eli ile tahtın hemen yanındaki minderi işaret ederek oraya oturmamı emretti. Ve ben utana sıkıla mindere yöneldim ve ucuna iliştim. Bana hitabedilmediği için de başım önümde eğik, gözlerimle yere ve Timur’un ayaklarına bakıyordum. Ayaklarına bakmamdan sanki rahatsız olmuş gibisine Timur eli ile çenemi tutup başımı yukarı kaldırdı. Bir savaşta ayağından okla vurulduğunu ve o yüzden aksayarak yürürdüğünü duymuştum. Aynı nedenden at üzerinde de uzun zaman kalamazdı. Atımı tımar eden Tatar seyis bana Timur’un Bağdat’a atı ile değil, 20 güzüde askerin taşıdığı kendi özel tahtı üzerinde girdiğini söylemişti. Timur’a aksak Timur (Timurlenk) denmesinin nedeni ayağındaki kusur idi.

Aslında Timur Tatar dilinde demir demekti. Türkçeden çalınmış bir kelime olduğunu sanıyorum. Tabii bunları Timur’a söyleyemezdim. Daha çok onu konuşturmak istiyordum. Ama onun da benden bazı önemli sırları duymak isteyeceğine emindim. Ne de olsa Anadolu’dan geliyordum ve Osmanlı ordusu ve Bayezit hakkında kendisine yararlı bilgiler verebilirdim. Beni kabul etmesinin nedeni de bu değil miyidi zaten? Bu avantajlı durumumu mümkün olduğu kadar korumalı, ona bana ihtiyacı olduğu izlenimini vermeliydim. Yoksa kelleyi her an kaybedebilirdim.

Timur bana döndü ve satranç bilip bilmediğimi sordu. Biraz bildiğimi söyledim. Bana biraz şaşırdı gibi geldi ama, hiç bozuntuya vermedi Timur. Nasıl olsa benimle satranç oynayacak değildi. Daha adımı bile bilmiyordu. Adımın ne önemi olabilirdi ki zaten! O anda hatırladım. Şimdiye kadar kimse bana adımı sormamıştı. Aslında bu hiç de iyiye alamet değildi. Adı bilinmeyen birisini öldürmek, adı bilineni öldürmekten çok daha kolaydı. Ad ne de olsa insana bir tür kişilik kazandırıyordu. Bu yüzden Timur bana dönüp adımı sorunca rahatlamıştım. O andan sonra kendimi daha emin ellerde hissetmeye başladığımı hatırlıyorum. Adımı söyledim…….

Bu keresinde Müslüman olup olmadığımı sordu. Kendisinin sıkı bir Müslüman olduğunu biliyordum. Ateist olduğumu söyleyemezdim herhalde. Yalan da söylememeye söz verdiğim için, anne tarafından Müslümanlığa hazırlandığımı söyledim. Yalan değildi.. Biraz eksikti.. Hepsi o kadar.. Üstelemedi.. Allah nasıl tekse, dünyaya da yalnız tek bir hakan hükmetmelidir dedi. Ve bana biraz kendinden bahsetti. Aslında onun da amacı benimki gibiydi. Karşı tarafı konuşturmak... Bunun için de önce kendisinin konuşması gerekiyordu. Bana kısaca hükümranlığı tek başına yürüttüğünü, vezirleri ve kendisine akıl veren danışmanları olmadığını söyledi. Amacı beni etkileyip, kendisine hayran bırakarak, bildiklerimi onunla paylaşmamı sağlamaktı. Tabii ben o açıklamalardan Timur’un hükümranlığı kimse ile paylaşmak istemeyen kıskanç, şüpheci, dominan bir mizaca sahip olduğunu hemen anlamıştım. Daha sonraki tutum ve davranışlarından da anladığım kadarıyla Timur genel olarak sessiz, sakin ve dindar bir insandı. Ayrıca iyi bir matematikçi ve satranç üstadı idi de.. Bana geceleri tek başına satranç oynadığını ve bu oyunlara dayanarak bazı savaş stratejileri geliştirdiğini söylemişti. Herşeye tek başına karar veren bir liderden başka ne beklenirdi zaten.
 
Timur beni sevmişti. Daha doğrusu bana inanmıştı. Davranışlarından anladığım kadarıyla beni kendisine yakın bulmuştu. Yalan söylemediğime ve içten olduğuma emindi. Hakkımda karar vermek için başkalarının düşüncelerine ihtiyacı yoktu Timur’un.. Herşeye karar veren yalnız o değil miydi? Vezir ve danışmanları bile yoktu. Zaten ben de art niyetli biri değildim. Bütün istediğim Timur’la bir mülakat yapmaktı. Bunu başarmıştım. Artık ölsem de gam yemezdim.

Tabii yaşam devam ediyor ve hepimizden çok daha büyük bir olgu olarak bizlere hükmediyordu. Ben buna inanıyordum. Timur’un da aynı felsefeyi paylaşması benim için o ana kadar karşılaştığım en büyük sürprizlerden biri olmuştu… Tabii benden farklı olarak Timur, yaşamı manüple edecek bir güce sahipti. Yine de o güç sonsuz değildi. Karşısında kendisinden daha da büyük olması mümkün bir güç daha vardı. O güç Bayezit idi.. Timur düşünüyordu.. Satrançdan bildiği gibi, fevri davranmamalıydı
 
Röportaj Anadolu’dan gelen bir habercinin Timur’la konuşmak istemesi üzerine kesildi. Timur bana otağ-ı hümayün’ün yakınlarında bir çadır verilmesini ve iyi bakılmamı emretti. Akşam yemeğinden sonra benimle Bayezit hakkında konuşacaktı. Bu arada ben Bayezit hakkında bildiklerimi bir kağıda yazarak Timur’la yapacağımız ikinci röportaja kendimi hazırlama başladım. Aslında Bayezit hakkında bildiklerim hiç de az değildi ve Timur onlardan yararlanabilirdi. Yeni çadırım çok lüksdü. Notlarımı yazabilmem için bana bir masa, bir rahle ve minderler bile tahsis edilmişti. Hemen Bayezit hakkında bildiklerimi yazmaya koyuldum.

Timur’un bazı tarihsel gerçekleri bildiğine emindim ama, ayrıntıları ne kadar bildiğine emin olmadığım için, Bayezit hakkındaki düşüncelerimi biraz genişleterek açıklamamın daha uygun olacağını düşünmüştüm. Timur’a akşam yemeğinden sonra, kendisine Çin’den özel olarak gönderilen ballı çaylarımızı içerken aşağıdaki bilgileri verdim.

Bayezit, o zamana kadar gelen Osmanlı padişahları arasında bence tartışmalı bir liderdir. Kardeşini öldürmüstür.  Çok parlak bir sultandır ama, çok duygusal ve gururludur. Kosova savaşı ben henüz 12 yaşinda iken Osmanlı’larla Sırp’lar arasında olmuş, o savaşta Birinci Murat bir suikaste kurban gitmiştir.
Bu konuda duyduklarıma göre:  

Kosava savaşında Sırp’ların 100 bin, Birinci Murad’ın ise en fazla 60 bin askeri olduğu sanılmaktadır. Savaşın başlarında Sırp prensi Lazar’ın yönetimindeki Sırp ordusunun durumu iyidir. Ancak bazı dedikodulara göre Vuk Brankoviç kumandasındaki bir kolordunun Osmanlı tarafında geçmesi, dengeyi aniden değiştirmiş ve savaşı Osmanlılar kazanmışlardır. Birinci Murad’ın nasıl katledildiği de kesin olarak bilinmemektedir. Güvenilir kaynaklara göre,  bu cüretkârane cinayeti Milosh Obravitch işlemiştir. Milosh, Sırp Prensi Lazar’ın damadıdır. Savaştan bir gece önce Lazar ona kendisine ihanet edeceğinden korktuğunu söyler. Bu Milosh’u çok üzer. Görünüşe göre Lazar birinin kendisine ihanet edeceğini duymuştur ama, onun kim olduğunu bilmemektedir. Onu damadı sanar. Daha sonra öpüsüp barışırlar ama, Milosh bu konuşmalardan çok etkilenmiştir. Kosava savaşı yapılır, Vuk Brankovic ihanet eder ve Birinci Murad savaşı kazanır. Bu ihanet, ardından yenilgi ve daha önceki suçlama Milosh’u perişan etmiştir. Ne yapıp edip, kayınpederine olan sadakatini göstermelidir. Kendisinin de ihanet etmediğini kanıtlamanın bir yolu olmalıdır. Savaşin sonlarına doğru Sırp prensi Vuk Brankovic’e ihanet edenlerden birisinin de kendisi olduğunu iddia eder ve Sultan Murad’dan kendisine ve rutbesine hürmet etmesini ister. Murad da kabul  eder. Rütbesine hürmet edilen Milosh’un üstü aranmaz ve Sultan Murad’ın önünde eğilmesi, onun Sultan’ın otoritesini kabul etmesi olarak yorumlanır.Sultan Murad’a iyice yaklaşan Milosh, aniden koynunda sakladığı hançeri çıkarır ve Murad’ın göğsüne iki kere saplar. Geriye çekilip oradan kaçmaya teşabbüs eder ama, Sultan’ın korumaları tarafından orada öldürülür. Sultan Murad hemen ölmez. Bazı emirler verir ve bu arada esir edilmiş olan Lazar’ı huzuruna çağırarak, yargılar ve idama mahkum eder.

Cinayet Bayezit’in gözleri önünde işlenmiş ve Osmanlı tahtı aniden yeni bir sultana muhtaç duruma düşmüştür. Bu sultan kim olacaktır? Bayezit mı, yoksa küçük kardeşi Yakup mu?

Aslında saltanat Yakup’un hakkıdır. Çünkü Yakup askerler tarafından çok sevilen bir prensdir. Ancak Murad’ın suikastine Bayezit bizzat şahit olmuştur ve tahtta gözü vardır. Hemen bir grup askeri geride kalan Yakub’u öldürmeye gönderir.  Yakub, daha babasının savaşta şehit olduğunu ögrenemeden, cellat askerler tarafından bir yay teli ile boğdurulur. Bu ilk kardeş katlidir. Bunu diğerleri izleyeceğini adım gibi biliyorum. Duyduklarıma göre Bayezit kardeşinin katlinin vacip olduğunu Kur’an’daki bir ayete dayandırmıştır..  

Nisa, 91: Hem sizden hem de kendi toplumlarından emin olmak isteyen başkalarını da bulacaksınız. Bunlar her zaman fitneye götürülseler ona baş aşağı dalarlar( daldırılırlar). Eğer sizden uzak durmaz, sulh teklif etmez ve ellerini çekmezlerese onları yakalayın, rastladığınız yerde öldürün. İşte onlar üzerine sizin için apaçık yetki verdik.

Bayezit babasının öcünü, hemen tüm Sırp asaletini katlederek almıştır. Buna rağmen Lazar’ın oğlu Stephen Bulcovitz ile anlaşma yapmaktan çekinmemistir.

Ben bunları anlatırken Timur arada bir sakalını sıvazlıyor, çekik kara gözlerini üzerimden eksik etmeden beni ilgi ile dinliyordu. Ağzımdan çıkan her kelimeyi ve davranışlarımı yakından izlediğini saklamak gereği bile duymuyordu. Bu konuşmamızdan çok memnun kaldığı belli oluyordu. Özellikle Bayezit’in mizacı hakkında verdiğim bilgiler onu çok memnun etmişti. Önemli bir konuda Bayezit’in tam zıddı idi Timur. O da duygusal ve gururluydu ama, sabırsız değildi. Fevri davranışlardan kaçınan, acele etmeyen ve her olasalığı düşünen daha sorumlu bir liderdi. Bu konuşmamızdan sonra Timur’un daha da tedbirli olmaya başladığını söyleyebilirim. Acele işe şeytanın karışacağına gerçekten inanıyordu. Bayezit’in Nisa 91’e dayanarak kardeşini öldürmesini iğrenç bulmuştu. Kendisi asla böyle bir şey yapamazdı. Bu mevkiye boş yere gelmemişti. Her ne kadar rakiplerini savaşlarda teker teker elimine etmiş ise de, tahta cinayet işleyerek gelmemişti. Ağır başlı, dirayetli, güvenilir bir aile babası idi Timur.
 
Çadırımda yalnız iki gün geçirdim. Arada bir dışarı çıkıp, Tatar ordusunu inceliyordum. Gerçekten müthiş bir güçtü Tatar ordusu.. Fil ve develerden de yararlanan ve  süvari sayısının 100 binin üstünde olduğu bu ordu hiç savaş kaybetmemişti.

Tatar imparatorluğunun doğu sınırı Çin seddine dayanıyordu. Kuzeyde Sibirya, Güneyde Ganj nehri ve İran körfezi, Batıda İran ve Fırat nehrine kadar Anadolu teritorisi yer alıyordu. Doğuya  doğru da ilerlemekte ve gelişmekte olan Osmanlılarla, Batı’ya doğru genişlemekte olan Tatarlar sonunda iki rakip imparatorluk olarak birbirlerine komşu olmuşlardı.

Bir süre sonra aralarındaki geniş sınırda sürtüşmeler başlamıştı.
Timur’un Osmanlı topraklarında gözü yoktu. Türk’lerin gücünü yakından biliyor ve takdir ediyordu. Onlarla savaşmaktan kaçındığı açıkca belli idi.

Bu yüzden Batı’ya doğru ilerlerken, Fırat nehrini geçmeden, güneye, Suriye, Kudüs, Irak ve Mısıra doğru yönelmişti. Timur Türk ve Tatar çıkarlarının farklı olduğuna, ve onların çatışmadığına inanıyordu. Ama Bayezit bu düşünceyi paylaşmıyordu.

Tarihçilerden birine göre Timur iki eşit gücün sabırsızı, Bayazit ise iki süper gücün cahili idi. Ben bu görüşe hiç katılmadığımı belirtmeliyim. Bana göre Timur iki eşit gücün sabırlı ve akıllısı, Bayezit ise fevrisi ve cahili idi.

Bayezit doğuya doğru ilerlerken fethettiği toprakları terkederek kaçan göçebeler Timur’a sığınmaya başlamışlardı. Timur önceleri bunu önemsememisti. Her askeri müdahalede bu tür kurbanların olacağını biliyordu. Ancak Osmanlı’ların Sivas’a saldırıp şehri ele geçirmesi sonunda bardağı taşırmıştı.

Daha da ötesi, Bayezit’in güçleri yalnız bununla yetinmediler. Bayezit’in oğlu Süleyman kumandasındaki Osmanlı orduları doğuya doğru ilerleyerek Fırat’ı geçtiler ve Timur’un koruması altındaki Kara Yusuf’un teritorisine girerek, onu tutukladılar.

Bu haberler Timur’a ulaştığı zaman ben de otağ-ı hümayundaydım. Timur benim Osmanlıları sevmediğimi anlamıştı. Neden sevmediğimi de biliyordu. Osmanlılar Türk boylarını küçümsüyorlardı. Onları sürekli baskı altında tutuyorlardı. Bu haber üzerine Timur’un ilk defa Bayezit’e öfkelendigine şahit oldum. Ağır başlı Timur bir sinir krizi geçiriyordu.
Beni hemen yanına çagirdi ve benden Bayezit’a bir mektup yazmamı istedi. İçeriğini bana terketti ama, benden Kara Yusuf’un hemen iadesini ve yapılan küstahlık ve budalalığın açıklanmasını yazmamı istedi. Ben de Bayezit’e Timur ağzından döşendim.. Bayezit’e Timur adına yazdığım bu mektubun son bölümünü sizlerle paylaşiyorum. Tarihçiler bu satırları kimin yazdığını bilmezler. Herkes onları Timur’un bir kâtibine yazdırdığını sanarlar. Oysa Timur bu onuru bana bahşetmişti. Bayezit’e mektubu ben yazmıştım.


Sen Anadolu ormanlarında savaşlar yaparak rezil zaferler kazanmış olabilirsin. Hristiyan Avrupalı’lar üzerinde de zaferler elde etmiş olabilirsin. Kılıcın Allah’ın emriyle kutsanmıştır. Kur’an’a inanıp kabul etmen ve gâvurlarla savaşman bizim senin ülkeni yerle bir etmemizi önlüyor. Aklını kullanır, kusurunu görür ve özür dilersen, tepende dikili duran intikam yıldırımından kurtulabilirsin.

Timur benden önce yazdığım mektubu kendisine okumamı istedi. Okudum.. Çok hoşuna gitti.. Ve sonuna şunları ekledi.

Karıncadan bile büyük olmayan hünerlerinle bir fili tahrik etmenin anlamı nedir?

Mektup Bayezit’e hemen iletildi. Bir süre Bayezit’ten hiç haber çikmadi. Sanki Bayezit Timur’u ihmal ediyordu. Daha önce de Timur’un bazı mektuplarını yanıtlamamıştı.. Timur Bayezit’in kendisinden korktuğu izlenimini almıştı. Ama benden Bayezit’in karakteri hakkında geniş bir bilgi aldıkdan sonra, Bayezit’in kendisini küçümsemeye çalistigini anlamıştı. Bir süre sonra Bayezit bu mektuba bir yanıt verme gereği duymuştu. Bir gün bir elçi Timur’a Bayezit’in aşağıdaki mektubunu  iletti…

Senin askerlerin çok olabilir. Olursa olsun.. Ancak firar eden Tatar’ların okları gürbüz ve yenilmez Yeniçerilerin mızrak ve palalarına karşi ne yapabilir? Emrim altındaki prensleri korumaya devam edeceğim. Onları benim çadirimda bulabilirsin. Senle savaş etmekten kaçarsam karılarım yatağımdan üç kere ayrılsın. Sen benimle savaş etme cesaretini gösteremezsen, üç kere yabancının ayıbına maruz kalan karıların sana dönsün…

Bu mektup, Timur’la Bayezit’in aralarında yapabilecekleri muhtemel bir barış umudunu tümüyle yok etmişti….  

Timur hemen Sivas’ı kuşattı. Süleyman küçük bir süvari birliği ile şehri koruyamamıştı. Babasından yardım istedi ama, alamadı. Tatarlara kahramanca saldırılarda bulundu. Savaşi kazanamayacağını anlayınca geri çekilerek, Sivas’dan ayrıldı. Tatarlar şehri almak için 18 gün uğratı. Sonunda şehri inatla savunmaya çalisan, çogu Ermeni, binlerce kişiyi siperlerine gömerek şehre girdiler. Bu zafere rağmen Timur batıya doğru ilerlemedi. Güneye yöneldi. Oralarını savunmaya çalisanlarin kellelerinden piramid yaptığı söylenir. 1401 yılının sonbaharında Anadolu’ya tekrar döndü. Kışı orada geçirirken, Beyazit’a saldırıp saldırmamayı düşünüyordu.
 

BAYEZİT, HIRS VE ÖFKESINE KAPILIP, HİSLERİNİN ESİRİ OLUYOR. ZİHNİ BULANIYOR…

Bayezit eninde sonunda Timur’un saldıracağını anlamıştı. Bize Bayezit’ın İstanbul’u kuşatan ordusunun önemli bir bölümünü Ankara’ya doğru çekmeye başladığı haberleri geliyordu. Konstantinopol paçayı bir kere daha kurtarmıştı. Bayezit ordusuyla birlikte önce Bursa’ya yürüdü. Orada kısa bir süre dinlendikten sonra, kavurucu bir yaz ayında, Anadolu platosundan geçerek, Ankaraya geldi. Ordusunun gücüne olan inancı sonsuzdu. En azından Tatar ordusu kadar güçlü idi. Askerlerinin disiplin, cesaret ve becerisi hakkında hiç endişesi yoktu. Güçlü olmasına güçlüydü ama, bu orduya tam olarak güvenebilir miydi? Osmanlı ordusunun yüzde 25’e yakını Tatar’lardan oluşmuştu. Onların kime daha çok sadık olduğunu ancak zaman gösterecekti.

Askerler uzun yürüyüşten dolayı epeyi yorulmuşlardı. Bayezit onların dinlenmelerine fırsat vermiyordu. Orduyu sürekli hareket halinde tutuyordu. Huzursuzdu, Bayezit. Hem de çok huzursuzdu. Ayrıca askerlerine ödeneklerini zamanında vermemesi askerler arasında hoşnutsuzluk yaratıyordu. Daha da ötesi paşa ve generallerle de uyuşmazlık içindeydi. Generaller geleneksel Osmanlı taktiğinin uygulanmasını istiyorlardı. Düşman daha güçlü idi ve Osmanlı geleneğine göre Bayezit saldırı değil, savunma taktiği gütmeliydi. Bayezit Timur’u değil, Timur Bayezit’i arayıp bulmalı ve saldırmalıydı. Bayezit’in savunma taktiğinin uygulaması için ordusunu savaşin yapılmasını istediği bir yere çekmesi, askerlerini dinlendirmesi, ödeneklerini verip, karınlarını doyurarak onları hoşnut etmesi gerekiyordu. Daha sonra bütün yapacağı düşmanın kendine, kendisinin seçtiği koşullar altında saldırmasını beklemekti. Hatta Timur’un ordusu için çesitli tuzaklar kurabilir, ve ordusunu daha büyük savaş başlamadan küçük süvari grupları ile saldırarak yıpratabilirlerdi. Ama ne yazık ki Bayezit, megalomanyaklık ve  inatçılığından, hırs ve öfkesinden dolayı, hislerinin esiri olmuştu bir kere.. Zihni  bulanmıştı. Bazı gerçekleri göremiyordu. Ordusu ile Timur’u aramak gibi vahim bir stratejik hata yapıyordu. Halbuki ordusunu dağlara, serin, ormanlık, ağaçlık yerlere çekse, askerlerini dinlendirse ve Timur’u sıcak yaz ayında onu aramaya zorlasaydı, ne kadar iyi ederdi!


Bayezit ordusunu dinlendirmeden Sivas yoluna doğru sürdü. Timur’la bir an önce kafa kafaya gelmek istiyordu. Üzerine saldırıp, onu elleri ile boğmak arzusu ile kıvranıyordu.

Kızıl Irmak’ın, geniş bir açı ile dönüp, kuzeye yöneldiği yere geldi ve orada durdu. Timur’u orada beklemeye başladı. Timurla orada savaşacaktı!

Günler geçti ama, Bayezit’in keşif kolları Timur’un ordusuna rastlamadı. Timur nerede olabilirdi? Sivas’dan gelmiyor muydu? Sivas’dan geliyorsa, mutlaka yakınlardan bir yerlerden geçmek zorundaydı. Ama Timur’un koca ordusundan eser yoktu. Bayezit’ı bir kere daha aldatmıştı, Timur. Vay namussuz sinsi herif dedi içinden Bayezit. Elimden kaçırmayacağım seni.. Canına okuyacağım!

İşte tam bu sırada müthiş haber geldi.. Timur’un kaçtığı falan yoktu. Bayezit’ın ordusuna batıdan yaklaşiyordu. Yani Timur önde değil, arkada idi. Bu nasıl olabilirdi? Anadolu platosunda koca iki ordu birbirleri ile karşilaşmadan nasıl yer değiştirebilirlerdi?

Timur’un en önemli danışmanının ben olduğumu bildiğinizi tahmin ediyorum. Timur kimseye güvenemediği için ne vezirleri vardı, ne de danışmanları.. Herşeye yalnız kendisi karar verirdi. Ama dünyadaki ilk gazeteci olan benimle karşilaştıktan  ve hemen her akşam çay içerek sohbet etmeye başladıktan sonra, ilkelerinde küçük bir değişiklik yapmanın yararlı olacağını anlamıştı, Timur.

Anadoluyu çok iyi bildiğim için benim bu savaş konusundaki görüşlerimi merak ediyordu. Ben Bayezit’in sinirlenip fevri davranışlar sergileyeceğini biliyordum. Zaten Bayezit’in nasıl bir kumandan olduğunu daha önce Timur’a ayrıntılı bir şekilde anlatmış, onu çok memnun etmiştim.

Bu keresinde de Timur’a, Bayezit’a karşi nasıl bir taktik uygulaması gerektiği konusunda akıl verme cesaretini buldum kendimde. Battı balık yan gider diye düşünüyordum. Kelleyi nasıl olsa her an kaybedebilirdim. Ama tavsiyelerim işe yararsa, sonunda bundan en çok yararlanacak olan da ben değil miydim..

Timur’a Sivas’dan doğrudan doğruya batıya ilerlemesinin uygun olmadığını, güneye sarkarak Kayseri üzerinden Ankara’ya doğru ilerlemesini tavsiye ettim. Yol üzerindeki bereketli bağ ve bahçelerde olgunlaşan üzüm ve diğer meyvaların Timur’un ordusunu beslemeye yetecek kadar mebzul olduğunu da ona dilim döndüğü kadar açıklamaya çalistim. Bu arada Tatarcam da epeyi ilerlemişti…

Gerçekten Kayseri’den geçerken bağ ve bahçelerden bedavadan toplanan meyvalar Tatar askerlerini yeterince beslemiş, hatta  semizleştirmişti.. Timur’a Kayseri’den geçtikten sonra kuzey-kuzeybatı yönüne ilerlemesini de tavsiyelerime eklemiştim. Oraların benim doğum yerim olduğunu ve çevreyi çok iyi bildiğimi de hatırlatınca Timur bu isteğimi artık kıramazdı.

Timur’un ordusu ile birlikte kuzeye, Ankara’ya doğru yöneldik ve orada daha önce konaklayan Osmanlı ordusundan arta kalan malzemelerle karşilaştık. .Tatar askerleri onları hemen yağmaladılar. Buna Timur hiç sesini çikarmadi. Askerlerini her fırsatta memnun etmekten büyük bir zevk alıyordu, Timur. Bayezit gibi bir despot ve zalim komutan değildi. Tatar ordusu Çubuk’daki yere yerleşti ve orayı üs olarak kullanmaya başladı.Artık Tatar’lar doğuda değillerldi. Bayezit doğuda idi.  

Durum muhakemesi yapan Bayezit bir kere daha aldatıldığını anlamıştı. Elinden hiç bir şey gelmediği için hırsından kuduruyordu. Her geçen gün biraz daha çileden çikiyordu. Ordusuna Batı’ya, Ankara’ya doğru ilerlemesini emretti.. Acele edip duruyordu. Ordusunu koruyacak tedbirler de almıyordu. Kavurucu Ankara sıcağı altında askerlerden bazıları susuzluktan, hipertermiden, yorgunluktan ve açlıktan ölmeye ve hasta olmaya başlamışlardı.

Bayezit’in Ankara yolu üzerinde birkaç kuyudan başka önemli bir su kaynağı yoktu. O kuyuları da zaten Timur zehirletmişti. Tatar askerleri ayrıca mevcut bir iki çay ve dereye barajlar kurarak, onların akış yönünü de değiştirmişlerdi. Ankara’ya iyice yaklaşan Bayezit bazı acı gerçekleri ve hatalarını görmeye başlamıştı. Ama artık çok geçti. Timur onun Ankara’da konakladığı kamp yerine yerleşmiş, kendisini bekliyordu. Besili ve semiz Tatar askerlerin hepsi dinlenmiş ve sağlıklı idiler. Bayezit’in yorgun, aç ve morali bozuk ordusunu güçlü bir Tatar ordusu bekliyordu. Timur kendisinin yapması gereken her şeyi yapmış ve askerlerini savaşa çok iyi hazırlamıştı. Bu susuz, aç ve yorgun ordu ile nasıl savaşacaktı Bayezit.. Bilmiyordu.. Başka alternatifleri de yoktu. Bir yere kaçamazdı.

Bayezid-Timur kavgası 1402’nin Temmuz ayının 27’nci gününde, Çubuk ovasında gerçekleşti. Sizler onu Ankara savaşi olarak bilirsiniz.. Savaş 14 saat sürdü. Savaşi Timur’un otağı-Hümayun’undan, diğer üst rutbeli komutanlarla birlikte ben de bizzat izledim. Hava çok gergindi. Herkes büyük bir heyecan içindeydi. Sükunetini yitirmeyen yalnız Timur idi. Oğullarından birini da otağıya çagirmis ve onunla satranç oynamaya başlamıştı. Cepheden gelen haberleri dikkatle dinliyor ve duruma  göre  direktifler veriyordu. Otağı-Hümayun cepheye hakim olan bir tepede kurulmuştu. Hemen önümüzdeki ovada müthiş bir savaş vuku buluyordu. Onu bir tiyatro oyunu seyrediyor gibi seyrediyorduk. Ova, her iki tarafa ait Müslüman askerlerin allah-ü ekber nidaları, atların kişnemeleri, fillerin uzun ve tüyler ürpertici çigliklari ile inliyordu. Kılıçlar ve mızraklar çarpisiyor, ölen ve yaralanan askerler atlarından düşüyor ve atlar ve filler tarafından çigneniyorlardi. Ağır bir kan ve ter kokusu bize kadar ulaşiyordu.

Ben hemen kâğıt kaleme sarılmış, tarihde yaşamış ilk gazeteci olarak yaptığım  ilginç gözlemlerin notunu tutuyordum.

Osmanlı ordusunun sol kanadını sadık oldukları bilinen Anadolu askerleri oluşturmuştu. Biraz dikkatle bakınca komutanlarını tanıdım. O Bayezit’in büyük oğlu Süleyman idi. Süleyman’ın hemen arkasında Bayezit’in en çok sevdiği oğlu Mehmet ve askerleri yer almıştı. Osmanlı ordusunun sağ kanadını Sırp’lar ve diğer Avrupalı gönüllü askerler oluşturmuştu. Bu kanadın komutanı, Bayezit’in kayın biraderi Sırp Stephan Lazarevitch idi.. Kosava savaşindan hemen sonra Bayezit, Lazarevitch ile barış yapmış, hatta onun kızkardeşi sevimli Despina ile evlenmişti.

Evet.. Sonunda Bayezit’i de gördüm. Timur çadirinda satranç oynarken o yeniçerilerle birlikte ortada yer almıştı. Yeniçeriler onu her taraftan kuşatmışlardı. Bu arada bir gazeteci olarak size belki de bilmediğiniz bir sırrı ifşa ediyorum.. Yeniçeriler aslında savaşmak için celp edilen devşirmeler değillerdir. Onlar yüksek ücret verilen ve Osmanlı padişahlarını koruma görevleri ile donanan elit birliklerdir. Bilindiği üzere o zaman en önde azaplara ve nisbeten zayıf birliklere yer verilirdi.
Savaşta düşmanla ilk teması yapacak birliklerin Osmanlı ordusundaki Tatarlar olmasına karar verilmişti. Osmanlı geleneğine göre savaşta ilk teması en zayıf güçler yarparlardı. Tatarların zayıf olduğuna Bayezit karar vermişti. Bu da kendisine çok pahalıya mal olacak hatalardan biri idi. Savaşin ilk şokunu Tatarların omuzlarına yüklemek, onlardan çok şey beklemek değil miydi? Onları kendi ırkdaşlarına karşi savaşmaya zorlamada mantık var mıydı?Osmanlı ordusunun yüzde 25’i Tatarlardan oluşmuştu.  

Savaş başladı. Daha ilk kılıçlar ve mızraklar çatismadan, ilk at kişnemeden, ilk fil çiglik atmadan ve  ilk kelle düşmeden, Tatarlar aniden yer değiştirdiler. Osmanlı güçlerinin yüzde 25’i Timur tarafına geçmişti. Zavallı Bayezit dedim kendi kendime.. Gerçi Yıldırım da denen bu sapık Osmanlı padişahına acınmaz ama, ben yine de acımıştım.
Bu durumda Bayezit en güvendiği sol kanadı savaşa sokmak zorunda kaldı. Anadolu atlıları Timur’un üzerine naralar atarak kahramanca saldırdılar. Kendilerine fırlatılan binlerce ok ve Rum ateşine karş bir süre dayanabildiler ama, saldırdıkları Tatar kanadını yıkmaya güçleri yetmedi. Geri çekilmeye başladılar. Bu arada 15 bin kadar ölü ve yararlı vermişlerdi. Onların geri çekilmeye başlaması Tatarları coşturmuştu. Hemen saldırıya geçtiler ve bozularak geri çekilmekte olan Anadolu askerlerinin üzerine yürüdüler.
Bu arada Osmanlı sağ kanadındaki Sırp Lazarevich kumandasındaki Avrupalı birliklerin aslanlar gibi savaştıklarını gördük. Savaştan sonra Timur onlar için aslanlar terimini kullanmıştı. Ama onların gücü de Tatarlarla kıyaslanamazdı. Onlar da geri çekilmeye başladılar.
Daha sonra uzaktan Timur’un askerlerinin Bayezit’in olduğu ve yeniçerilerden oluşan merkeze saldırdığını izlemeye başladık. Bayezit, yeniçerilerle birlikte yavaş yavaş geriye doğru çekiliyordu. Bizim bildiğimiz inatçı Bayezit ve etrafındaki yeniçeriler saatlerce mücadele ettiler. Bayezit elindeki savaş baltası ile önüne çikan Tatar askerlerini bir darbede yere indiriyordu. Sonunda Bayezit, atı ile kaçmak üzere iken, kendisini kuşatan Timur’un özel askerleritarafından kuşatıldı. Yakalandı. Elleri bağlandı.. Esir edildi. Daha sonra Bayezit otağ-ı Hümayun’da oğlu ile satranç oynamakt olan Timur’un huzuruna getirildi. Bu tarihi karşilaşmayı yakından izlemişimdir.


 
Tatar askerlerin eşliğinde Bayezit otağ-ı Hümayün’e girdiği zaman havadaki neşe ve heyecan yerini bir anda merak ve sükunete terketti. Kendisini kuşatan Tatar askerleri arasında, elleri arkasından bağlı Bayezit önümüzde duruyordu. Gözleri de bağlı olduğu için nerede olduğunu henüz bilmiyordu. Bir asker gözlerini çözdü. Timur ellerinin de çözülmesi için emir verdi. Elleri de çözüldü. Bayezit içine düştüğü durumun umutsuzluğunu o zaman çok daha iyi anladı. Ama artık iş işten geçmişti.

Kendisi ile birlikte karısı Despina’da yakalanmıştı. Timur’un ağzından dökülen ilk kelimeler selamün aleyküm oldu. Bayezit de bir şeyler mırıldandı ama, ne dediği anlaşilmadı. Timur askerlere Bayezit’i süslü bir mindere oturtmaları emrini verdi. Kendisi de karşisındaki mindere kuruldu. Bayezit’i karşilarken tevazü gösteriyordu. Timur beni bir el işareti ile yanına çagirarak benden Bayezit’le yapacakları konuşmaları çevirmemi emretti. Bana güveni sonsuzdu.

Timur, Bayezit’e demek “Anadolu ormanlıklarında sefil Hristiyan’lara karşi rezil zaferler kazanan sensin” diye bir yorum yaptı. Bunu Bayezit’e çevirdigim zaman kan çanagi gözlerinde kin ve nefretin kabardığını görmemeye olanak yoktu. Bayezit bitkin bir şekilde başinı öne eğdi. Daha sonra Timur’un bir başka yorumunu daha Osmanlıcaya çevirdim.. Timur kendisi gibi bir topalla, Bayezit gibi bir yarı körün dünyaya hükmetmesini ironik buluyordu. Bu şaka Bayezit’ın biraz kendine gelmesine yardım etti. Durumunun vehametini bir an için unutmuştu sanki.

Timur’un Bayezit’a olan misafirperverliği fazla sürmedi. İki gün üçinde fikrini değiştirdi ve kafesli bir taht inşa ettirdi ve o tahtı askerler etrafa teşhir ederek dolaştırmaya başladılar. Timur Bayezit’ı akşamları kafesli taht içinde zincire vurdururdu. Kimsenin Bayezit’a yaklaşmasına izin verilmezdi. Ben bile çok istememe rağmen Bayezit ile bir röportaj yapamadım. Birilerinin Bayezit’i zehirleyeceğinden korkardı Timur. Kendi gücünü ve görkemini dünyaya demonstre eden bu değerli hazinenin hemen yok olmasını istemediği belli oluyordu.

Hemen her akşam yemeğine artık ben de katılmaya başlamıştım. Savaş çoktan bittiği için protokoldaki önemim de azalmıştı. Artık yemeklerde Timur’un yakınlarında bir yere oturamıyordum. Kuytu bir köşeye itilmiştim. Ama bu durum beni hiç rahatsız etmediği gibi, hoşuma da gidiyordu. Servis yapan aşçi yamakları kimseye çaktirmadan beni ekstradan besliyorlardı. Timur’un yanındakiler benim kadar bol yemek yiyemiyorlardı. Tek eksiklik sofralarda şarabın olmamasıydı. Orta Anadolu’nun, özellikle Kırşehir ve çevresinin üzümlerinden yapılan şarapları çok özlemistim.

Bazı akşamlar Bayezit’in karısı Despina bize çiplak yemek hizmet etmeye çagrilirdi. Güzel ve sevimli Despina’nın hayır demek lüksü yoktu. Bütün bu gelişmeleri çadirin bir köşesinde zincirlendiği taht içinde kendisine akşam yemeği olarak verilen kuru ekmeği yeyip, kuyu suyunu içmekte olan Bayezit uzaktan izlerdi.

Bayezit Timur’un bu vahşetine 8 ay göz yummak zorunda kaldı. Elinden bir şey gelmiyordu. Bayezit gözlerimizin önünde her gün biraz daha kuruyor ve zayıflıyordu. Bu zülme daha fazla dayanamayacağını anlamıştım. Nitekim bir gün aniden vücudunun sağ tarafına felç geldi. Yüzü gözü çarpildi. Konuşma yeteneğini yitirdi. Büyük ve küçük abdestlerini altına kaçırmaya başladı. Ve bir gün içinde öldü.

Tarihçilerden bazıları Bayezit’in zehir içerek öldügünü iddia ederler.. Yalan efendim. Külliyen yalan.. Ben oradaydım. Kimse Bayezit’e zehir mehir veremezdi. Buna asklerler asla izin vermezlerdi. Karısı Despina’nın bile Bayezit’ın yanına yaklaşmasına izin verilmiyordu.

Kaldı ki zaten sonunda intihar edecek birinin, özellikle Bayezit gibi megalomanyak bir despotun, intihar etmek için 8 ay beklemesi ve aylarca küçültücü muamelere maruz kalmayı tolere etmesi mümkün değildi. Hem zaten Bayezit’in üzerindeki her şey haczedilmişti. Yüzük taşimasına da izin verilmemişti.. Benim tahminime göre Bayezit doğal nedenlerden dolayı ölmüstür. Biraz damar sertliği, biraz tansiyon yüksekliği ve stres beyin damarlarından birinin tıkanması veya patlayarak kanaması ölümüne neden olmuştu.

Bana sorarsanız Bayezit’ın bu acı sonundan kendisinden başka kimse sorumlu değildir. Her bakımdan aşirılığa kaçan birisi varsa o da Bayezit’tır. Bu aşirılıklarını Bayezit Osmanlı adına yapmak cür’etini göstermiştir. Avrupa’ya yayılmaya başlayan bir imparatorluğu kendi sefil hatalarından dolayı çökme tehlikesi ile karşi karşiya bırakmıştır.

İlginç olarak Osmanlı bir Bayezit’la çökecek kadar güçsüz değildir. Daha ne Bayezit’ler görecekti kimbilir Osmanlı imparatorluğu.. Ne kahraman ve ihtiraslı padişahlar, ne çilgin ve megalomanyak Sultanlar, ne deli ve korkak liderler, ne yozlaşmış ve bunak yöneticiler….

Bayezit, kendisinden sonra gelecek Osmanlı sultanlarından çogunun kişiliğini bünyesinde barındıran ilginç bir Osmanlı padişahıdır.

Mağrur, duygusal, hırçın, öfkeli, fevri, bağışlamayan, katı, mutlak otoriter, şüpheci, deli ve kahraman..

Bayezit’in ölümünden sonra Timur’la işimin bittiğini anlamıştım. Bir gün Timur’un huzuruna çikarak ondan memleketime dönmek ve orada evlenip çoluk çocuga kavuşmak istediğimi, Allah rızası için beni azad etmesini istedim. Kabul etti. Atlarıma ve arabama tekrar kavuştum. Atlarımı çok özlemistim. İkisi de Tatar seyisler tarafından çok iyi bakılmışlardı. Timur bana, beni ve atlarımı memleketime kadar götürecek gıda, arpa, yulaf ve saman verilmesini emretti. Kendisine evleneceğimi de söylediğim için bana bir düğün hediyesi vermeyi de ihmal etmedi. Beni memleketimde zenginlik ve üne kavuşturacak ve yörenin en güzel kızı ile evlenmemi sağlayacak büyükçe bir testi altının öyküsü işte budur.

   

Tatar askerleri daha sonra Batı'ya yöneldiler ve Bursayı aldılar..
Genç kız ve kadınları kaçırdılar, atlarını camilerde tımar ettiler, şehri talan ve yağma ettiler. Sonra yaktılar. Ankara savaşindan kaçan Bayezit'in büyük oğlu Süleymanı arıyorlardı. Bulamadılar. Çünkü Süleyman çoktan Avrupa'ya kaçmıştı.
Timur daha sonra İzmir'e yöneldi. İzmir o zaman hala Hrisitiyan kalesi idi. Timur'a ancak iki hafta dayanabildi. O zaman İzmir'i savunan Knights Hospitallers'ı kovaladılar ve Rodos'a kaçmalarına neden oldular. Bu bir Hristiyan örgütü idi. Bu örgüte ait birkaç şövalyeyi yakalayıp, kafalarını kestiler ve kafalarla piramid yaptılar. Düşmanın kelleleri ile piramid yapmak eski bir Tatar geleneği idi.
Onbinlerce Osmanlı askeri, Ankara bozgunundan sonra Anadoluya yayılmıştı. Dağlara sığınarak Batı'ya doğru ilerlediler ve Çanakkale boğazından Cenovalılar ve Venedikliler tarafından karşiya geçirildiler. Cenavalı ve Venedikliler bildikleri, tanıdıkları düşmanı, haklarında hiç bir şey bilmedikleri Timur'a yeğlemişlerdi.
Timur Batı'ya yöneliyormuş gibi göründüğü için Bizanslıları çok korkutmuştu. Bütün istediği Bayezit'ın oğullarından birini Osmanlının başina getirip, kendine bir Osmanlı mandası oluşturmaktı.
Aslında ne Anadolu'da ne de Avrupa'da gözü vardı.
Artık yorulmuştu ve yaşlanıyordu.
Semerkant'a geri döndü ve bir daha Anadoluya ve Avrupa'ya doğru yönelmedi. Timur Çini fethetmek istiyordu. Onun hazırlıklarını yaptı ve Çin'e doğru harekete geçti. Ancak yolda öldü.. Bayezit'in ölümünden sonra iki yıl daha yaşadı Timur ve 1405 yılında öldü. Timur'un ateşli bir hummadan öldügü bilinir. Ama bu hummanın nasıl olduğu hakkında bilinen fazla bir şey yoktur. Timur buzlu suyu çok severdi. Bir tarihçiye göre, yerli yersiz içtiği buzlu sular sonunda onun soğuk almasına ve ölümüne neden oldu. Ben buna da katılmadığımı belirtmek istiyorum. Soğuk su içerek insan kendini öldüremez ve soğu algınlığı diye bir şey yoktur. Timur hiç kuşkusuz ateşli bir hastalıktan, muhtemelen pnömoniden ölmüstür. Pnomoninin nedeni olarak da yorgunluk ve tükenme gösterilebilir.
Timur'un ölümünden sonra kurduğu imparatorluk parçalandı gitti..
Timur kimseye güvenmediği için geride kendi yerini alacak bir mirascı bırakmamıştı.