HİPOTİROİDİZMDE LABORATUVAR BULGULARI
a) Spesifik laboratuvar bulguları:
Hipotiroidizmden kuşkulanan her hastada TSH testi bir zorunluktur. Bu test serum T4 ve serbest T4 indeksi testleri ile birlikte yapılmalıdır. Nedeni ne olursa olsun her hipotiroidizm olgusunda bu üç testten biri mutlaka anormaldir. Tek başına TSH düzeyi en güvenilir bir test olmasına rağmen, hipofizer veya hipotalamik hipotiroidizmde normal veya düşük olma eğilimi gösterir ve o hastalıklarda değerini tümüyle kaybeder. Her ne kadar supratiroidal nedenler hipotiroidizmin yalnız yüzde 5'ini oluşturursa da, serum TSH testine total T4 ve serbest T4 indeksini eklemekten kaçınmamalıdır. Bu son iki test fazla masraflı değildir. Serbest T4 indeksi (FT4İ) ve total T4 düzeylerinin düşük olmadığı hipotiroidizm türü yoktur!
Bazı durumlarda hastada plazma TSH düzeyinin yüksek olmasına rağmen hipotiroidizm belirti ve işaretleri olmayabilir. Diğer durumlarda ise, (örneğin alkolik hepatitler, sirozlar ve Adison hastalığında), bilinmeyen nedenlerden dolayı, tiroid bozukluğu olmadığı halde, TSH yükselebilir.
Dolaşımda TSH'ya karşı antikorlar varsa, TSH'nın biyolojik etkinliği zayıfsa veya tiroid hormonuna karşı genel bir direnç söz konusu ise, TSH düzeyi yükselebilir. Bu durumlarda TSH yükselmesinin nedeni organizmanın ötiroidi sağlamaya çalışmasıdır. Defektif TSH tiroidi yeterince uyaramaz, tiroid az T4 sentez edip salgılar, hipotalamus ve hipofiz serum düzeyi düşük T4 ile yeterince süprese edilemez, TSH düzeyi giderek yükselir ve sonunda yüksek serum TSH düzeyi ile karakterli yeni bir denge oluşur. Bu hastalarda hipotiroidizm belirtileri gelişmez.
Çok daha ender olarak karşılaşılan bazı durumlarda ise, hastanın gerçekten hipotiroidizmli olmasına rağmen, yüksek TSH çeşitli hastalık ve ilaçların etkisi altında süprese edilip, normal düzeye indirilmiş olabilir. Örneğin diyabetik ketoasidozis veya dopamin enfüzyonu sırasında yüksek TSH düşer ve bu durumlarda, gerçekten mevcut bile olsa, hipotiroidizm tanısı konamaz(1,2).
Her hangi bir nedenden daha önce tiroksin tedavisine başlatılmış bir hastada tanının doğruluğundan kuşkulanılıyorsa, ilaç durdurulmalı ve serum T4 ve TSH düzeyleri 5-6 hafta sonra yeniden ölçülmelidir. TSH'nın hipotiroid düzeylere yükselmesi, ender olarak, bazı hastalarda 10 haftayı bulabilir. Ancak FT4İ ve serum T4 düzeylerinde olan düşme daha çabuk, en fazla 4-6 hafta içinde gerçekleşir.
b) Non-spesifik laboratuvar bulguları:
Aşağıdaki bulguların hiç biri hipotiroidizm için spesifik değildir. Ancak hastalar oldukça sık olarak bu bulguların incelenmesi sırasında tanındıkları için, hipotiroidizme eşlik eden non-spefisik laboratuvar bulgularını da yeterince bilmek gerekmektedir.
EKG'de bradikardi, düşük voltaj, düz ve negatif T dalgaları görülebilir.
Bazı serum enzimlerinde yükselmeler olabilir.
Serum kreatinin fosfokinaze, laktat dehidrogenaze ve aspartat transaminaze enzimleri yükselebilir.
İlginç olarak hiperkolesterolemiye daha çok tiroprivik (primer) hipotiroidizmlerde rastlanır.
Hipotalamik ve hipofizer hipotiroidizmlerde serum kolesterol düzeyi fazla yükselmez. Bu durumdan primer hipotiroidizmde tiroid hormon yetmezliğinin daha ağır olması sorumludur.
KAYNAKLAR-HİPOTİROİDİZMDE LABORATUVAR BULGULARI
1) Hooper, M. J.: Diminished TSH secretion during acute non-thyroidal illnesses in untreated primary hypothyroidism. (Letter) Lancet, 1: 48, 1976.
2) Kaptein, E. M., Spencer, C. A., et al.: Prolonged dopamine administration and thyroid hormone economy in normal and critically ill subjects. J. Clin. Endocrin. Metab. 51: 387, 1980.