İYOT YETMEZLİĞİ
İyotdan fakir bir rejimle beslenen sıçanlarda yapılan denemelerin sonucu şöyle sıralanabilir(1)
1) Bu sıçanlarda tiroid iyotu tükenmektedir.
2) Tiroid büyümektedir.
3) Serum T4 düzeyi düşmektedir.
4) Serum TSH yükselmektedir.
5) Tiroglobülin iyodinizasyonu azalmaktadır.
6) MİT/DİT oranı artmaktadır.
7) T3/T4 oranı artmaktadır.
Bu gözlemler, insanlarda karşılaşılan iyot yetmezliği bulguları ile bağdaşmaktadır.
Hayvan deneylerinde düşük miktarda iyot alan sıçanlarda tiroid disfonksiyonunun gelişip gelişmeyeceği, diyetteki diğer gıda maddelerinin miktarına ve herediteye bağlıdır. Bu gözlemlerin insanlar için geçerli olmaması için bir neden yoktur.
İyot yetmezliği olan insanlarda gelişen tiroid disfonksiyonu yaşa, beslenme durumuna ve herediteye bağlı olarak değişik klinik tablolar arzeder. İyot yetmezliğinin neden olduğu tiroid disfonksiyonları için Tablo(14-1)e bakınız.
İyot alımının anormal derecede düştüğü durumlarda tiroid etkinliği modifikasyona uğrayarak, yeterince tiroid hormonu salgılanması sağlanmaktadır. Bu adaptasyon mekanizması etkisini çeşitli basamaklarda göstermektedir. Bir yandan kanda eser düzeyde de olsa var olan iyotun yakalanması artarken, öte yandan iyotun tiroid içi metabolizması değişikliğe uğramakta ve tiroid daha çok T3 sentez etmektedir. Bu süreçler yeterince süprese edilemediği için kan düzeyi artan TSH tarafından hızlandırılmaktadır. Uzun süre TSH'nın etkisi altında kalan tiroid bezi büyüyerek guatra neden olabilir.
Tablo(14-1): İyot yetmezlğine bağlı hastalıklar:
FÖTAL DÖNEM
Düşükler
Ölü doğumlar
Perinatal ve infant mortalitesinde artma
Endemik kretinizm
Nörolojik
Mental yetmezlik
Sağırlık-ahrazlık
Spastik diplejiler
Şaşılık
Miksödematöz
Mental yetmezlik
Hipotiroidizm
Cücelik
NEONATAL DÖNEM
Guatr
Hipotiroidizm (subklinik veya klinik)
İNFANT-ÇOCUKLUK DÖNEMİ
Guatr
ADÖLÖSAN DÖNEMİ
Juvenil hipotiroidizm
Fiziksel ve mental gelişmede bozukluk
ADÜLT DÖNEM
Guatr ve komplikasyonları
Hipotiroidizm
Endemik mental retardasyon
Fertilite bozuklukları
KAYNAKLAR-İYOD YETMEZLİĞİ
1) Studer, H., Greer, M.: The regulation of thyroid function in iodine deficiency. Bern, Switzerland: Hans Huber, 1966.